Steden delen met schrijvers
Het oog in ’t zeil – onder die noemer brengt uitgeverij Bas Lubberhuizen sinds jaar en dag voortreffelijke, geïllustreerde stedenboeken. Een literaire stedenreeks is het, over plaatsen waar schrijvers en kunstenaars, beroemde en minder beroemde, vandaan komen of zijn heengegaan.
Deel 16 heet Paramaribo brasa! en is niet lang geleden voorafgegaan door een deel over Ascona, het laagstgelegen stadje in Zwitserland aan het Lago Maggiore, hoewel toch nog 196 meter boven de zeespiegel. Begin vorige eeuw stichtte een keur van andersdenkenden aldaar, uitgerekend boven op de Monte Verità, een kolonie waar heel wat kunstenaars op af kwamen. Ook Nederlanders, onder wie Adriaan Roland Holst, Arthur van Schendel, Hendrik Marsman en natuurlijk ‘kolonist’ Frederik van Eeden. Materialisme was hun een doorn in het oog en natuur betekende alles.
Verdieping
Je kunt zo’n stedenreeksboek doornemen ter voorbereiding van je trip. Dat brengt je vast en zeker op het idee bepaalde plekken te bezoeken. Maar de verbale beleving van bijvoorbeeld Nice of Napels of Wenen werkt natuurlijk stukken beter als je er al lijfelijk geweest bent. Na terugkeer is het een ware verrukking om met je neus in Nice, muze van azuur of Napoli! of Wenen, de sfinx te duiken. In je makkelijke leunstoel ben je er zo weer terug, in bijzonder literair gezelschap, en ’s nachts lig je gewoon in je eigen bed. Je eigen verblijf krijgt een verdieping door de beschrijvingen van hoe die schrijvers de steden beleefden en wat ze er beleefden. Dat gebeurt dan in zo’n twintig meestal puntig geschreven bijdragen van verschillende auteurs die grote kennis van zaken hebben.
Neem Napels, volgens Stendhal de mooiste stad van de wereld en volgens Curzio Malaparte de meest mysterieuze. Ieder zuchtje wind ademde er voor August von Platen wellust. Ook loop je er Sartre tegen het lijf, Oscar Wilde, Nikolaj Gogol, Percy Shelley en, als enige landgenoot, Jacob Israël de Haan, geduldig op weg naar Palestina. Zelf verbaasde je je er al over dat de talloze auto’s zonder ongelukken voor elkaar langs en achter elkaar door schieten; voor alleen maar blikschade stoppen ze niet. Dat is de Napolitaan in de genen gaan zitten: weleer, lees je ergens, liepen zwarte varkentjes vrij rond om het vuilnis, ook toen al een probleem, van de openbare weg op te slurpen, en nooit werd er een aangereden.
Mythe van de metropool
Het aangename van de Stedenreeks is ook dat de keuze van de steden niet alleen maar voorspelbaar is. Zo zitten Parijs en New York en Londen en Berlijn er (nog) niet bij. Typerend is dat De mythe van Odessa de reeks ooit geopend heeft – niet iedere metropool heeft een mythe. De titels Ah Triest, Lemberg – Lwów – Lviv en Oxbridge Blues kunnen je op het idee brengen toch maar eens een keer díe steden te bezoeken. Of toch liever eerst naar Ongenaakbaar Madrid, naar Dublin of naar O Lissabon, mijn thuis?
