(On)gein met dinosauriërs en ongewassen Balkanezen

Ik weet niet hoeveel ik verklap als ik onthul dat Molvanîa helemaal niet bestaat. Cilauro, Gleisner en Sitch situeren het ergens in Oost-Europa, grenzend aan landen als Duitsland, Polen, Roemenië en Moldavië (toeval?). Een waar geografisch mirakel dus, maar daar moet je maar overheen stappen. Molvanîa is eveneens een land dat de slechtste kanten van ex-Sovjetstaten, Balkanlanden en een gebrek aan publieke en persoonlijke hygiëne in zich verenigt. De gids is dan ook gericht op de meer geharde reiziger en schrikt er niet voor terug om dingen bij de naam te noemen, hoe naar die soms ook zijn.

Molvanîa

De technische verzorging van deze gidsparodie komt alle lof toe. Tot in detail heeft de uitgever een pastiche op een Lonely Planet-editie neergezet, inclusief rubrieken, historische achtergronden en de onvermijdelijke aanprijzingen van andere reisgidsen uit dezelfde serie (Let’s Go Bongoswana, Aloha Takki Tikki). Als we op zoek gaan naar een plaats om te overnachten in Vajana (‘what it lacks in charm it more than makes up for in concrete’) vinden we een aanbod van in gelijke mate ongeschikte hotels in verschillende prijscategorieën. Het boek is doorspekt met ervaringen van reizigers en praktische tips op min of meer exact dezelfde manier als die in grote reisgidsenseries.

Het probleem met Molvanîa is de tekst en meer in het bijzonder de indruk dat de auteurs zelden verder hebben gedacht dan hun gimmick. Het idee was goed, maar de invulling ervan laat het nodige te wensen over. Goed, we weten nu wel dat Molvanîa een smerig, dictatoriaal, gevaarlijk en middeleeuws land is. Door het bij elke mogelijke gelegenheid te herhalen wordt het boek er niet grappiger op, integendeel.

Cilauro en de zijnen proberen dat te compenseren met opeenvolgende opstapelingen van meligheid die ook al geen verbetering van het eindresultaat garanderen: ‘The Molvanian Trikolor is unique in the fact that it only has two colours’, ‘when passing the Molvanian Strubl, be on the lookout for poor quality paper, smudged ink and spelling errors; notes displaying these features are likely to be authentic’, ‘with the Mediterranean a mere two days’ drive away you can count on well-frozen seafood’, enzovoort. Één keer is leuk, twee maal ook nog wel, een paar honderd keer hetzelfde trucje begint vermoeiend te worden.

En dat terwijl je zo’n boek ook gewoon interessant zou kunnen maken door bijvoorbeeld boeiende plaatsen te verzinnen. Dat is een mogelijkheid die aan de auteurs geheel voorbij is gegaan – inhoudelijk verschillen de beschrijvingen weinig van elkaar en wordt de gids heel snel repetitief.

Het is sowieso de vraag of je in een dergelijk boek consistent grappig kunt blijven – maar de kans dat je dat bent is een stuk groter als het proza wat afwisselender wordt gehouden. Het gebrek aan variatie waarmee de schrijvers de verschillende plaatsen in hun verzonnen land benaderen en –naar ik vrees- hun stylistische beperktheid maken het nogal een opgave om het boek van voor naar achter door te nemen. Die consistentie houdt de parodie misschien authentiek, maar veel meer dan een keer doorbladeren zal de meeste exemplaren van Molvania niet ten deel vallen.

Dino’s als huisdier

Een verloren kans? Eigenlijk wel, ben ik bang. Een originele gedachte die naar ik oprecht hoop in de niet al te verre toekomst nog eens door meer begaafde krachten wordt aangegrepen. Hoe het wèl moet, wordt bewezen door Robert Mash in zijn hilarische Een dinosauriër als huisdier. Het idee is, alweer, origineel maar nu laat de uitwerking veel minder te wensen over. Het genre dat bij Mash de klos is, is dat van de huisdierengids – en dat van het dinoboek.

Mash schrijft op een ironische manier die telkens net overtuigend blijft en weet de lezer en passant een indrukwekkende hoeveelheid kennis over dinosauriërs bij te brengen. Maar let op: tegenover elke twee stukken informatie staat een deel onzin. De verklaringen van de Latijnse en Griekse dinonamen is bijvoorbeeld accuraat. Meestal. Soms niet, dus. Archaeopteryx lithographica betekent niet ‘eerbiedwaardig voorteken’, hoe waarschijnlijk Mash het ook maakt

Dino’s voor huiselijk gebruik zoals Compsognathus komen voorbij, maar ook uitdagingen voor de gevorderde dinosaurushouder, waaronder Velociraptor (herinnert u zich Jurassic Park nog?). Het laatste hoofdstuk beslaat dinosauriërs die overheidstoestemming vereisen en die zonder veel problemen schades kunnen veroorzaken die je land buiten het Europees stabiliteitspact zetten.

Door middel van een slim ikonensysteem geeft Mash aan waar je bij het houden van de beschreven dinosaurus aan moet denken. Goed kijken is het wel, want de iconen voor ‘houdt van kinderen’ en ‘houdt van kinderen eten’ lijken verdomd veel op elkaar. Verder worden intelligentie (‘bedenkelijk dom’ versus ‘bedenkelijk slim’), benodigde veiligheidsmaatregelen en voeding doorgenomen.

Gelukkig zijn de dino’s naar doelgroep opgesplitst (amateurs, professionals, boeren, dierentuinen met omliggend moeras) en staat het boek vol met waarschuwingen om toch vooral niet teveel hooi op je vork te nemen. Opmerkelijk zijn de hoofdstukken waarin dino’s worden doorgenomen die je kunt houden voor vlees- en andere productie. Ik hoop dat Mash zich snel bezondigd aan een receptenboek; een Riojasaurusburger klinkt niet gek…

Mash weet zijn boek leuk te houden door te variëren en desondanks binnen de grenzen van het typische huisdierenboek te blijven. Verder maken de mooie foto’s, photoshopkunstenarij en de verzorging van het boek dit tot een onmetelijk betere keuze dan het uiteindelijk toch wat fletse Molvanîa.

Santo Cilauro, Tom Gleisner & Rob Sitch, Molvanîa. A land untouched by modern Dentistry. Jetlag Travel Guide. Atlantic Books, London. ISBN 1-84354-232-3. € 17,95
Robert Mash, Een Dinosauriër als huisdier. Het Spectrum / Standaard uitgeverij 2004. ISBN 90-712-0629-7. € 15,95