Casanova loopt vast in bevroren emoties

Giacomo Casanova komt een oude schuld vereffenen in Bolzano. Acht jaar geleden duelleerde hij er met de oudere graaf om het recht op diens jeugdige echtgenote Francesca. De echtgenote is eigenlijk verliefd op Giacomo, Francesca denkt aan hem als ze in bed ligt met haar man. Casanova komt de gravin van Parma verleiden. Ondertussen knijpt en grijpt hij elke passerende vrouw ook nog even. Die manier van doen geeft een mooi kijkje in de keuken: Casanova is zo overtuigend charmant, dat je de vrouwen die in zijn vleierijen trappen wel kunt begrijpen.

Verwachtingen

Regisseur Ursul de Geer gooide in 2002 hoge ogen met de toneelvoorstelling Gloed, gebaseerd op de roman van Sándor Márai (1900-1989). Met De gravin van Parma brengt hij opnieuw een verhaal van Márai. Bij Gloed nam Ger Thijs de toneelbewerking voor zijn rekening, nu heeft de regisseur de tekst zelf samengesteld. Vervolgens bracht De Geer topacteurs Pierre Bokma en Carice van Houten bijeen om de hoofdrollen te spelen. Geen wonder dat de verwachtingen van deze voorstelling maanden tevoren al hoog gespannen waren. Het tragische aan De gravin van Parma is dat die verwachtingen niet worden ingelost. Ergens halverwege ontspoort de trein.

Naturel

De start is fantastisch. Pierre Bokma is fenomenaal, levensecht, een Casanova van vlees en bloed. Deze rol komt uit zijn tenen. Zijn lastige tekst rolt eruit met een ongekend naturel. Deze Casanova heeft zoveel lef dat het geen wonder is dat hij altijd zijn zin krijgt. Bokma wordt bijgestaan door een scherpe Genio de Groot in een reeks goedgelukte bijrollen. Door zijn haar in rare pieken te vegen, door zich een loopje en een stemmetje aan te meten, verandert Genio de Groot in seconden van het ene personage in het andere.

Zwijgen

Carice van Houten komt op wanneer de voorstelling al ver gevorderd is. Zij moet dan nog bij nul beginnen met haar verhaal. Voor de duidelijkheid: Carice van Houten is Nederlands Kampioen Acteren, ze heeft een schoorsteenmantel vol Gouden Kalveren en dergelijke – en terecht. Toch komt ze in De gravin van Parma niet uit de verf. Dat komt doordat dit geen goed toneelstuk is. Daar kunnen Bokma en Van Houten niet tegenop acteren. Tekstbewerker De Geer legt zijn personages aldoor ellenlange monologen in de mond. Minuten lang praat een personage, zonder dat de tegenspeler reageert. Zo verleidt Casanova het kamermeisje van het hotel, dat de scène zwijgend ondergaat. Ze kan alleen knikken of een beetje dom lachen.

Carice van Houten als Francesca, gravin van Parma, praat de blaren op de tong tegen Casanova, maar hij zegt niks terug of een enkel woord. Ze vleit, ze dreigt, ze verleidt, ze jammert, lacht en huilt. Na acht jaar scheiding smeekt ze hem vanaf nu zijn leven met haar te delen. Ze is woest en ze is lief, maar Casanova antwoordt niet. Sterker: regisseur De Geer laat Pierre Bokma bevriezen in een enkele starre grimas. Geen expressie komt eruit, geen reactie mag hij laten zien.

Confrontatie

Zo dwingt Ursul de Geer zijn acteurs op allerlei manieren in een blikken keurslijf. Ze zitten sowieso vast aan de gekunstelde taal van Márai, maar dat is nog functioneel: het verhaal speelt in het achttiende eeuwse Italië, toen praatten de mensen anders. Het gebrek aan gelijkwaardige dialogen is echter funest.

Hoe flitsend het stuk had kunnen zijn, blijkt uit de confrontatie tussen de jaloerse graaf van Parma (een fraaie rol van Rudolf Lucieer) en Casanova. Dan vliegen de vonken over en weer, dat leidt tot spannend theater. Voor de rest is het stuk goeddeels een aaneenschakeling van lange eenzame lappen tekst. Aangesprokenen reageren nauwelijks. De spreker kan dus net zo goed tegen de schemerlamp praten, er komt toch geen weerwoord.

Gemiste kans

Het is een gemiste kans om zo’n mooie combinatie van acteurs te laten vastlopen in een toneeltekst die alle beginselen van een goed stuk negeert. Het had zo mooi kunnen zijn, een acteerduel tussen Pierre Bokma en Carice van Houten. Nu acteren ze om beurten, terwijl de ander zolang in de wacht staat. De beste reden om toch naar De gravin van Parma te gaan kijken, is de unieke gelegenheid beide acteurs samen aan het werk te zien.

De gravin van Parma is tot en met 28 juni 2008 op tournee in het hele land. Klik hier voor meer informatie over deze voorstelling.