Provocatief staaltje kunst

Gezocht: triggerwarning

foto Thomas Brand

‘Wie wil er nu gaan?’, vraagt Van den Akker na de eerste scène, waarin Cat Smits zojuist een levensgrote clitoris bevredigde. Even draaien enkele vertwijfelde hoofden zich naar elkaar om, maar niemand maakt aanstalten om daadwerkelijk de zaal te verlaten. Iedereen weet in ieder geval: ‘Wees gewaarschuwd, dit was nog slechts het begin…’ De scènes lijken niet alleen toe te nemen in geluidsvolume, maar ook in intensiteit. Iedere scène is weer een losse voorstelling op zichzelf en gaat over een geheel andere invalshoek. De actrices deinzen er niet voor terug om ook heftige onderwerpen te behandelen: zo voel je hoe de krampen in je lichaam toenemen wanneer een ongemakkelijke dans met een pop eindigt in een verkrachting. Vervolgens verwordt het slachtoffer tot een ‘dierlijk’ wezen dat leuzen als ‘Hoer!’ en ‘Slet!’ naar haar hoofd geslingerd krijgt. Tijdens het aanschouwen, kan het zomaar gebeuren dat je dieper in je stoel wegzakt. Het is niet de enige confrontatie die je voor ogen krijgt. Een triggerwarning was wellicht op zijn plaats geweest… Aan het einde van deze ‘poppenkast’ geven de twee artiesten aan dat ze de keuze voor een disclaimer volledig overlaten aan de locatie waar ze optreden. Wat maakt dat je de ene toeschouwer wel en de andere niet behoedt voor het eventueel komen bovendrijven van traumatische herinneringen?

Protest à la Extinction Rebellion

Vrolijk kun je de voorstelling geenszins noemen. De zorgen over diverse onderwerpen buitelen over elkaar heen en de actrices praten ook over hun eigen innerlijke onrust. Wanneer ze praten over innerlijke en uiterlijke worstelingen, zoals ‘een grote kont’ en ‘spillenbenen’, roept het herkenning op. Wie mag bepalen of je wel of niet kwetsbaar mag zijn? Wie zegt dat je je niet onzeker mag uitlaten over lichamelijke gebreken? De twee geven zich niet alleen figuurlijk, maar ook letterlijk bloot. ‘Als ik de stem van mijn moeder in mijn oor voelde – “Cat, is dat niet te bloot?” – dan wilde ik het juist doen,’ zegt Smits over de keuze om in haar lingerie over de podiumvloer te kruipen. De poster was natuurlijk al een zekere voorbode over wat komen ging: de tepel op de poster staat niet in verhouding tot al het naakt in de voorstelling. Op een gegeven moment lijkt het alsof de actrices onderdeel uitmaken van Extinction Rebellion als ze naakt met protestborden op de bühne staan om hun kritiek ten gehore te brengen.

Een nieuw ‘vrouwtype’

Wat hun protestgeluid precies is, is moeilijk onder woorden te brengen door de harde muziek en het onbegrijpelijke ronddartelen. En dat geldt niet alleen voor deze ene scène: met zoveel gefragmenteerde beelden die worden voorgeschoteld, is het lastig om de ‘rode draad’ te volgen. Na, voor én tijdens iedere scène komt die prangende vraag weer bovendrijven: wat is nu precies de boodschap, dé intentie van deze mix van woorden en spel? Het zou enorm helpen om iedere bezoeker bij zijn of haar ticket een kopie van het manifest van Stella Bergsma mee te geven. De enige écht duidelijke momenten – en ook meteen de meest diepzinnige – zijn die waarop de stem van Bergsma spreekt (via de speakers, niet in levenden lijve) en ze allerlei wijze boodschappen uit haar manifest naar voren brengt. Dit gebeurt via een levensgrote mond, die Van den Akker en Smits laten meebewegen op de stem van Bergsma.

Schijt aan alles!

Wie Bergsma’s woorden aan elkaar knoopt, kan het beschouwen als didactische poëzie. De slotsom is dat Van den Akker en Smits als twee ‘losgeslagen’ vrouwen laten zien dat wij vrouwen ook meer schijt mogen hebben. Schijt aan het hokje waarbinnen wij ongevaarlijk, vol mededogen, beschaamd en bescheiden moeten leven. Het toneelstuk biedt een nieuwe, radicalere vorm van feminisme: laat zien hoe gevaarlijk je bent. Bijt! Schuur! Toon hoe geil, vies, woedend en slecht wij vrouwen kunnen zijn. Oftewel: beste maatschappij, maak plaats voor een nieuw type vrouw. Van den Anker en Smits zijn duidelijk pleitbezorgers van deze nieuwe ‘radicale’ vrouw. Samen met hen staat er nog een derde ‘vrouw’ op het podium: de pop wiens mond letterlijk ‘gesnoerd’ is, omdat zij er geen heeft. Ze helpen deze pop om tot grotere hoogten te stijgen (ze tillen de pop steeds hoger op in een rode jurk) en iets te bereiken wat zovelen niet gegund wordt: de vrouwen staan klaar voor een andere vrouw en helpen haar om weer uit het ‘slijk’ te komen en weer op te bloeien als mens. Het doet denken aan de bekende quote: ‘We rise by lifting others’. Het podium biedt hierbij een helpende hand. Het decor is prachtig vormgegeven door Elze van den Akker en vormt een mooi geheel met het beeldmateriaal van Thomas Brand. De schreeuwerige dialogen staan in een interessant contrast met de klassieke muziek die Wim Selles heeft gekozen.

Van den Akker en Smits hebben een zeer opmerkelijk toneelstuk georkestreerd. Het betreft een voorstelling waarmee ze iedereen willen aanspreken. De vraag is of dat gaat lukken. Staat de wereld al open voor zo’n radicale versie van de vrouw? Als er al zoveel ophef is om een ietwat uitdagende poster (die overigens wel goed werd ontvangen in Noorwegen waar het toneelstuk ook op de planken is én wordt gebracht), wat zegt dat dan over de normen en waarden in Nederland? Het is zeker goed om de denkbeelden van je publiek op te rekken. Als het echter op zo’n radicale manier gebeurt, is het altijd maar de vraag of je mensen aan je kunt verbinden of slechts van je kan afstoten. Het oordeel mag je zelf vellen. De voorstelling is vanaf 24 mei twee weken lang als lunchvoorstelling te zien in theater Bellevue. Sta je klaar voor een turbulente avond, waarin een nieuw vrouwtype wordt gepresenteerd?