Theater / Voorstelling

Oud zeer

recensie: Keesen&Co - Omtrent PP

Het gemotoriseerde leger van Italië werd eind negentiende eeuw met een handvol pijlen en speren uit Ethiopië verjaagd. Tien jaar later was Japan de eerste Aziatische macht die een Westers land (Rusland) versloeg. Vlak na de Tweede Wereldoorlog verloor Nederland een oorlog in Indonesië: de superieur geachte Westerse wereld heeft in loop der geschiedenis een aantal pijnlijke veldslagen en oorlogen verloren. De strijd om Nederlands-Indië heette tot het debacle van Sebrenica zelfs ‘nationaal trauma’. Tien jaar terug liepen de emoties nog hoog op, toen de Nederlandse overheid deserteur (of held?) Poncke Princen een visum verstrekte. Toneelschrijver Rob de Graaf schreef hierover voor het Arnhemse gezelschap Keesen&Co Omtrent PP. Over Poncke Princen en dat we toen niet beter wisten.

~

Omtrent PP handelt over twee oorlogsveteranen en de vrouw van een oud-Indië strijder die op Schiphol Poncke Princen opwachten. Het liefste willen ze voorkomen dat hij ook maar één voet op Nederlandse bodem zet, want Poncke is het kwaad dat uit alle macht geweerd moet worden. Terwijl het vliegtuig op zich laat wachten barsten de keurig geklede oudjes uit in woedende monologen. Ze laten een Poncke zien die geen gedreven idealist was, maar simpelweg een luciferdoosje opgooide om te beslissen of hij bij zijn legeronderdeel bleef of de jungle in zou trekken. Ze verhalen van hun eigen twijfels aan ‘de goede zaak’ als ze ’s nachts op wacht lagen. Maar ze verhalen vooral van het leed van de veteranen van een zinloze, verloren en vergeten oorlog.

Wat betekent hij?

Rob de Graaf koos ervoor enkel de stemmen van de oud-strijders te laten horen, Poncke Princen zelf komt niet in het stuk voor. Dat zou een eenzijdig beeld op kunnen leveren, over de verrader en degenen die hij heeft verraden, of over de held en de achterblijvers die hem zijn eer niet gunnen. Maar daar is De Graaf niet op uit. De vraag is niet wie Princen is, maar wat hij betekent voor een groep mensen bij wie hij na jaren nog zoveel woede weet op te wekken.

Om beurten stappen de mannen en de vrouw naar voren. Ze schelden eindeloos op Poncke. Achter die scheldkanonnades schuilt echter hun verbitterde teleurstelling, en woede en frustratie nemen het steeds weer over van afstandelijk sarcasme. De veteranen zijn eerlijk tegen wil en dank. Door de komst van Poncke Princen komen gevoelens naar boven die jarenlang geen uitlaatklep hebben gehad. Emoties die inmiddels tegen het kookpunt liggen gaan met de personages op de loop, en dat levert huiveringwekkende, intense scènes op.

Hoogdravende diepgang

In een interview in De Gelderlander zei een oud-Indiëganger dat het stuk de kwestie van de vergeten oorlog zo goed uitdiept, dat hij soms even de draad kwijtraakte. De diepgang van Omtrent PP ligt soms dicht tegen hoogdravende nietszeggendheid aan: woede-uitbarstingen van tien minuten hebben grenzen aan geloofwaardigheid en mogelijkheden tot inleven. Steeds hervindt het stuk echter een balans. Niet alleen de prachtige beelden, maar ook het krachtige spel van de acteurs van Keesen&co leggen genoeg gewicht in de andere kant van de schaal.

Omtrent PP speelt tot begin februari
www.keesen-co.nl