Tirannie van de tijd (HZT Zuidelijk Toneel )

Acteur Gijs Scholten van Aschat staat op kousenvoeten naast de deur van een bovenfoyer in de Utrechtse Stadsschouwburg. Bij de ingang kreeg ik een briefje waarop staat dat ik naar hem toe moet. Zo hebben alle toeschouwers een acteur toegewezen gekregen van wie ze een proloog voor de voorstelling zullen krijgen. Gijs Scholten beheert een zaaltje dat vol ligt met yoga-matjes. Voor iedereen is er een matje om op te liggen. Het publiek wordt er even giechelig van. Wat volgt is een ontspanningsoefening, gestuurd door het rustige stemgeluid van de acteur, waarin hij de toehoorders terugleidt naar een jeugdherinnering. Aan het einde van de oefening ben ik ontspannen, slaperig en tevreden. Dan moeten we naar de eigenlijke voorstelling.

Ontreddering

Die blijkt een aaneenschakeling van het soort plaatjes dat Gijs Scholten van Aschat opriep in zijn zaaltje: herinneringen, momentopnames. Op het podium staat de klok stil, de levens van de negen naamloze personages zijn stopgezet. Keer op keer ontploft op het podium de bom opnieuw, met steeds grotere ontreddering als resultaat. Allen vertellen in korte fragmenten waar ze mee bezig waren op het moment dat hun leven stopte. Een man (Scholten van Aschat) wilde voor de trein springen. Een vrouw (Malou Gorter) liep weg van huis om de last van het moederschap te ontvluchten. Een man van middelbare leeftijd (Han Kerckhoffs) dacht vooral aan seks, en dan liefst met piepjonge vrouwen.

Symbolen

Rode draad in alle verhalen is het element tijd: het verdoen van tijd en het terugverlangen naar een andere tijd. In de teksten – geschreven door Stefan Hertmans, Paul Pourveur en Claire Wutzen – vliegt de tijdsymboliek ons om de oren: schaduw als indicator van tijd die verstrijkt, de menstruatiecyclus als de tikkende klok in een baarmoeder. De tijd heeft alles en iedereen in zijn greep.

Hoogdravend

Punt is: daarvan was ik al doordrongen na die ontspanningsoefening van Gijs Scholten van Aschat. De eigenlijke voorstelling herhaalt dat gegeven tot vervelens toe. En dan ook nog in steeds hoogdravender en vager wordende teksten: “Tijd was ruimte geworden, en ik keek alsof ik de dingen stuk kon kijken.” De ene acteur na de andere speelt een stukje, de voorstelling is een onsamenhangend prentenboek waarin levensechte vertellingen worden afgewisseld door stuurloze filosofieën. Dat die aanpak niet werkt, valt vooral op wanneer ik zo op een dwaalspoor ben gebracht door een dolend stuk tekst dat er een complete monoloog van Joke Tjalsma langs me heen gaat, omdat ik me niet kan concentreren op wat ze zegt.

Zwaargewichten

Het is zonde van de grote inzet van sterke acteurs als Bert Luppes, Malou Gorter, Joke Tjalsma, Betty Schuurman, Han Kerckhoffs en Gijs Scholten van Aschat. Regisseur Matthijs Rümke heeft voor zijn eerste project als leider van Het Zuidelijk Toneel in Eindhoven een groep zwaargewichten om zich heen verzameld. Die worden echter opgezadeld met een berg stuurloze, pretentieuze teksten waar met de beste wil van de wereld geen coherente voorstelling van is te maken.

Tirannie van de Tijd is dit seizoen te zien tot en met 28 januari 2006. Klik hier voor een uitgebreide speellijst.

8WEEKLY besprak van regisseur Matthijs Rümke eerder Amadeus.