Artistiek Equus mist helderheid

Op West End en Broadway werd Equus van Peter Shaffer vorig seizoen een groot succes met Harry Potter-acteur Daniel Radcliffe in de hoofdrol. Dit seizoen wordt deze psychologische thriller door het Nationale Toneel opgevoerd in een regie van Johan Doesburg.

Waaromvraag

Drie levensechte paarden liggen dood op het toneel. Een afschrikkend beeld, maar tegelijkertijd een intrigerend beeld. De paarden worden tijdens de voorstelling, die veel gebruik maakt van flashbacks, tot leven gebracht door middel van drie dansers. Deze tonen doorlopend mooie choreografieën.

Het is bewonderenswaardig hoe hoofdrolspeler Xander van Vledder gestalte geeft aan Alan Strang. Eerst als een in zichzelf gekeerde jongen die niet verder komt dan het zingen van reclamedeuntjes (‘Carglass repareert, Carglass vervangt’), dan alle vragen van psychiater Martin Dysart (Pieter van der Sman) beantwoordend met een wedervraag. Het spel tussen psychiater en patiënt komt zo steeds een stap dichter bij het antwoord op de waaromvraag. Langzaam begint Alan de psychiater te vertrouwen en komen zaken aan het licht. Dysart komt tot het inzicht dat Alan, ondanks zijn afwijking, wel alles uit zijn leven haalt. Zelf schiet hij daar in tekort. Wat is eigenlijk normaal?

Vormgeving
Het tempo in Equus is hoog, soms te hoog. Een wirwar van woorden, zinnen en gebeurtenissen wordt over de toeschouwers heen gestort. Het blijven volgen van de gebeurtenissen is soms een opgave. Daarbij gaan de personages een aantal keren met onduidelijke redenen uit de kleren. Want waarom laat Alans vader zijn broek zakken als hij zijn zoon bespiedt? De seksuele inslag van het stuk lijkt het verhaal soms te overschaduwen.

Behalve de goede acteerprestatie is de vormgeving een opvallend onderdeel van Equus. Het toneel is sober ingericht. De genoemde drie dode paarden liggen achterin, drie videoschermen hangen er boven. Dreigende muziek klinkt veelvuldig en de belichting kondigt een naargeestige sfeer aan. Het stuk werpt een zekere afstand op tussen publiek en de personages. Affiniteit met een van de figuren op het toneel blijft, ondanks het interessante verhaal, uit. De diepgang zit in de relatie tussen Alan en Dysart. De relatie tussen Alan en zijn ouders wordt echter niet uitgewerkt en blijft nietszeggend. Artistiek gezien is Equus een prachtig schouwspel. Daarentegen zorgt de snelheid ervoor dat toeschouwers hun best moeten doen de verhaallijn te blijven volgen en blijft het stuk inhoudelijk soms wat aan de oppervlakte.

Equus is nog in de Nederlandse theaters te zien tot en met 28 december 2009.