Wat als je wordt wat je haat?

Op 12 februari ging Bonita Avenue in première in het Wilminktheater in Enschede. Een betere premièreplek kon er voor dit reizende toneelstuk niet zijn, want zelfs de Twentse campus blijkt een straat te hebben vernoemd naar het boek. Het verhaal speelt zich af in Enschede tijdens de vernietigende vuurwerkramp, waarbij een hele woonwijk werd weggevaagd. Voor Siem Sigerius (Hajo Bruins), rector van de Universiteit Twente en later minister van Onderwijs, luidt de vuurwerkramp slechts de aftakeling van zijn gezinsleven in. Zo goed als hij noodwoningen voor zijn studenten weet te regelen, zo slecht laat het gezin zich managen.

Hoe zwart-wit is goed of slecht?

Siem, wiskundige en oud-judoka, doet tijdens het kijken van porno een vreselijke ontdekking, die hem niet meer loslaat. Alles waarvan hij dacht dat het goed en voorbeeldig was, lijkt ineens bevlekt, inclusief hijzelf. Tot overmaat van ramp komt ook nog, de in zijn ogen echte slechterik van de familie vrij uit de gevangenis: zijn zoon Wilbert.

“Soms is het niet zo erg om te liegen, als het maar voor de juiste mensen is”, zo probeert Siem alles goed te praten en zijn gezin voorbeeldig over te laten komen. Hij raakt alleen in de knoop met zichzelf en zet zo ook het publiek aan het denken: hoever moet je gaan om je gezin te redden? Mag dat ten kosten gaan van anderen? Wat als je in deze situatie zelf datgene wordt dat je probeert te bestrijden?

De vertolking van een complex gezin

Hajo Bruins speelt Siem Sigirius, de succesvolle man die klem komt te zitten in zijn eigen web van geheimen en moraliteit. Hij zet het personage geslaagd neer: laagje bij laagje takelt hij af. Alleen als judoka lijkt hij wat minder overtuigend, terwijl hij zijn medespelers meermaals vloert. Een ander personage dat blijft boeien en door zijn cynisme regelmatig gelach veroorzaakt, is zoon Wilbert, gespeeld door Marijn Klaver. Eerst wordt hij weggezet als doorgewinterde gekke crimineel, maar langzaamaan begin je zijn cynisme te begrijpen en krijg je zelfs sympathie voor dit ingewikkelde personage. Hij is misschien een veroordeelde crimineel, maar hij is zeker niet de schurk van het verhaal. Een personage dat erg laat uit de verf komt  in het verhaal is echtgenote Tineke, gespeeld door Oda Spelbos. Pas richting het einde neemt zij de leiding over, zoals alleen een moeder het op kan nemen voor haar kind. Zonde, want Tineke wordt goed neergezet door Spelbos en verdient wel wat meer ruimte in het verhaal.

Boek en toneelstuk

Bonita Avenue is de toneelversie van de gelijknamige debuutroman van Peter Buwalda uit 2010. Het boek werd een bestseller, inmiddels zijn er wereldwijd meer dan 500.000 exemplaren verkocht en Buwalda werd in een keer een beroemde schrijver. Een ingewikkeld boek van ruim vijfhonderd pagina’s bewerken tot een toneelstuk is een kunst op zich. Het boek zit vol essentiële perspectiefwisselingen, flashbacks en flashforwards. Het verhaal bestaat uit allerlei losse gebeurtenissen, waaruit je als lezer de complexe verhoudingen binnen het gezin reconstrueert. Dit is juist wat het vuistdikke boek zo goed maakt, maar hoe breng je dat op toneel?

Bewerker Koen Caris en regisseur Hanneke Braam kiezen voor eenheid van plaats en brengen zo alles bij elkaar in de Twentse boerderij van Siem en Tineke, dat huis werkt als een snelkookpan. Aaron en Joni komen daar logeren als hun eigen huis onbewoonbaar is geworden na de vuurwerkramp en langzaamaan wordt duidelijk dat het gezin van leugens en geheimen aan elkaar hangt. De boerderij als plaats is een goede keuze, want die eenheid zorgt voor overzicht. De wisselingen in tijd en perspectief zijn zo makkelijk te volgen en zorgen voor vaart in het toneelstuk.

Het toneelstuk heeft even nodig om op te starten, maar daarna vliegen de 1 uur en 45 minuten zo voorbij. Of je het boek nu ooit gelezen hebt of niet: Bonita Avenue is een aanrader voor ieder die een zinderende avond uit wil en met wat morele dilemma’s wil worstelen.