‘Dans in bruikleen’

Voor een kijkje bij de ‘gevorderde’ repetitie en doorloop van Borrowed Landscapes, klik hier.

Anouk van Dijk ontwikkelde gedurende haar carrière een eigen bewegingssysteem voor dans. In tegenstelling tot andere methodes gaat haar techniek niet uit van het principe dat alle beweging moet voortvloeien uit een centraal stabiele kern in het lichaam, dat gespannen moet worden vastgehouden. De balans wordt in haar methode juist gevonden in het gebruik van ontspannen – zwaaiende – bewegingen in tegenovergestelde richtingen. Haar zogenaamde counter-techniek zorgt zo voor een zeer dynamisch evenwicht. De dans, schijnbaar zonder stabiele basis, lijkt zich volledig aan alle impulsen te kunnen overgeven. Van oorsprong was dit systeem meer een trainingmethode om tijdens de repetities bewegingen zo expressief en ontspannen mogelijk te houden. Door deze nadruk op ontspanning en correcte expressie kon blessureleed – dat kan optreden bij het krampachtig vasthouden van onnatuurlijke poses – worden voorkomen. Sinds enige tijd gebruikt Van Dijk haar methode ook als nieuw bewegingsvocabulaire in haar voorstellingen. Voor de leek ziet het er bijna uit alsof haar dansers rondzwalken als een stel ongecoördineerde dronkaards. Maar schijn bedriegt. De beweging, hoe eigenzinnig ook, wordt volledig beheerst.

Messcherp vloeien

De dans vloeit. We horen het ritmische ruisen van de zee, en in dit heen-en-weer van de golven ontstaat de beweging. Kleine bewegingen resoneren in het lichaam, worden uitvergroot en lijken te worden doorgegeven aan de medespelers. Dans wordt geleend en weer uitgeleend. Poses krijgen vorm en smelten weer in snelle explosies en plotselinge vertragingen. Als machteloze lichamen die in een stroom – een energie – worden meegevoerd. Borrowed Landscapes is het meest indrukwekkend in dit prachtige samenspel. Zeer geconcentreerd kijken, voelen, ruiken en luisteren naar elkaar. De dansers storten zich op de grond, draaien door, springen op en vallen weer om, of vallen opeens volledig stil. Deze precieze aandacht voor elkaar tijdens het samenspel is fascinerend. De timing is messcherp. Opvallend is dat wanneer de spelers elkaar verbaal aanwijzingen en opdrachten gaan geven de beweging expres – op licht komische wijze – niet meer synchroon gaat. Woorden maken de dans kapot.

Siertuin dans

De titel Borrowed Landscapes refereert aan een Zen-principe uit de Japanse tuinsierkunst, waarbij de siertuin altijd een volledig organisch geheel moet vormen met de omgeving. Versiering mag niet op zichzelf staan, maar moet ontleend worden aan de energie van de omgeving. In het geval van de voorstelling lijken de vijf scènes – landscapes – rechtstreeks te zijn ontleend aan experimenten in de repetitieruimte. Zo zijn er danssequenties met een aantal stoelen die sterk lijken op simpele improvisatieoefeningen. Het is opvallend dat vooral bij een aantal van deze ‘zittende’ passages de intensiteit en overtuiging in het spel behoorlijk omlaag gaan. De countertechniek lijkt zich beter te lenen voor vrije, spontane bewegingen door de speelruimte, waarbij het lichaam niet de belemmering van de zittende houding heeft.

Problematisch aan de voorstelling Borrowed Landscapes is dat de ontroering uitblijft. Al het getoonde blijft een virtuoze demonstratie van een nieuwe danstechniek. Pure esthetiek, spannend om naar te kijken, zeker de moeite waard. Maar een extra betekenislaag – het waarom van de beweging – komt niet goed over. Het blijft dans om de dans, versiering om de versiering. Daar kan als afsluiting een plotseling naar voren kantelende en met een donderend geraas op de vloer knallende achtermuur niets aan veranderen.

Op tournee door Nederland t/m 13 november 2008.