Stop met aardig gevonden willen worden
Niets wat Chimamanda Ngozi Adichie in haar feministische pleidooi We moeten allemaal feminist zijn aanhaalt is nieuw te noemen. Vrouwen zijn gelijk aan mannen en moeten daarom ook zo behandeld worden. Toch is haar werk een internationaal succes. Adichies humorvolle en toegankelijke logica dwingt namelijk tot luisteren.
Het was 2012 toen Adichie haar pleidooi op een TedX-conferentie voor het eerst ten gehore bracht. Het filmpje, waarop de net uitgegeven tekst is gebaseerd, werd meer dan drie miljoen keer bekeken. Beyoncé verwerkte de woorden van de Nigeriaanse feminist in een nummer en wereldwijd wordt de schrijfster omarmd als een toegankelijke, maar krachtige feminist.
Adichie, die zowel fictie als non-fictie schrijft, bezocht kort geleden ook Nederland. Het warme onthaal door haar Nederlandse medefeministen benadrukte haar sterrenstatus. Maar haar ongemakkelijke gesprek bij tv-programma Buitenhof liet ook zien dat Adichies standpunten nog lang geen gemeengoed zijn.
Penissen grijpen
‘Wat zou Trump zeggen als hij een vrouw was?’ vroeg interviewer Pieter Jan Hagens. ‘Waarschijnlijk zou ze zeggen dat ze de penissen van mannen grijpt’, antwoorde Adichie enigszins ongemakkelijk. Waarop Hagens vrolijk zei dat dit hem ‘geweldig’ leek.
Dat dit Adichie niet zo geweldig leek, is gerust een understatement te noemen. En het feit dat Hagens dit als man niet inziet, is precies haar zorg. Haar oproep tot feminisme zou niet een nichekwestie moeten zijn, niet eens één voor de helft van de bevolking. Feminisme, zoals haar titel duidelijk maakt, gaat ons allemaal aan. Des te pijnlijker zal het ook voor Adichie zijn geweest dat Trump, ondanks zijn seksistische houding, tot president van Amerika is gekozen.
Academici zijn saai
Dat Adichie, die op latere leeftijd naar Amerika verhuisde, hierin een voorbeeldfunctie inneemt zit hem niet in haar uitzonderlijke inzichten. Sterker nog, de schrijfster gaat er prat op dat ze de academische benadering van het feminisme vaak saai vindt. In plaats daarvan kiest ze voor een toegankelijke en humorvolle logica die in haar bedrieglijke eenvoud moeilijk te weerleggen is.
In deze houding schuilt ook haar succes. Adichie weet haar pleidooi begrijpelijk uiteen te zetten zonder op haar eigen standpunten in te boeten. Ze heeft er geen enkel probleem mee dat verschillende feministische stromingen uiteenlopende strijdpunten prioriteren. Maar nooit zal zij accepteren dat dit ten koste gaat van het grondprincipe: vrouwen en mannen zijn gelijk, met alle consequenties op het gebied van rechten en behandeling die daaruit voortvloeien.
Een geleidelijke weg bestaat niet
Een van de grootste kwesties die afleidt van de kern van het feminisme zijn de negatieve connotaties die aan het begrip kleven. Om deze af te schudden is het volgens Adichie belangrijk om te accepteren dat Het Feminisme niet één geheel is. In de strijd om gelijkheid voor vrouwen bestaat oneindig veel variatie. Adichie pleit er dan ook voor al deze variaties naast elkaar te laten bestaan.
Alleen een zogenaamd feminism light gaat er bij Adichie niet in. Zeggen dat vrouwen mogen werken zolang ze ook voor het gezin zorgen, kan ze niet voor feminisme door laten gaan. Er bestaat geen geleidelijke weg naar gelijkheid. Mannen en vrouwen zijn of gelijk, of niet.
‘Ik ben boos’
Een van de belangrijke vragen die Adichie zichzelf en haar lezers stelt is waarom iedereen er zich toch zo over verbaast, en erover struikelt, dat mensen boos zijn. In veel gevoelige discussies, of het nou om feminisme of zwarte piet gaat, wordt boosheid snel weggezet als ‘te emotioneel’ en niet constructief. ‘Het huidige gendermechanisme is een ernstige onrechtvaardigheid’, zegt Adichie. ‘Ik ben boos. We zouden allemaal boos moeten zijn, want boosheid heeft al vaak positieve verandering teweeggebracht.’
Opnieuw weet Adichie met haar directheid precies juiste toon aan te slaan. Dit is boosheid vanuit kracht, vanuit een gevoel van onrechtvaardigheid. Niet een slachtoffer dat vraagt of er ook misschien rekening met haar kan worden gehouden. Adichie eist dit op en vindt dat iedereen, ook mannen, hier zonder enige twijfel achter zouden moeten staan.
Luiers verschonen is geen gunst
Ook de vrouw spreekt Adichie streng toe. Laten we niet meer dankbaar zijn omdat we bij de vergadering aanwezig mogen zijn, zegt ze. Laten we niet gaan juichen als een man een luier verschoont. Dit is normaal, iets waar je recht op hebt, geen gunst. Laten we, als vrouwen, alsjeblieft stoppen met aardig gevonden willen worden.
Net als de titel, die een niet-te-bediscussiëren opdracht lijkt, is Adichies tekst een simpele vaststelling van de status quo. Een status quo die negatief uitvalt voor vrouwen. ‘Hoe kun je dan geen feminist zijn?’ is de prangende vraag die achterblijft.
