Sterven volgens plan

‘Op vrijdag 20 juli 1714, rond het middaguur, brak de mooiste brug van heel Peru en werden vijf reizigers in de afgrond daaronder geslingerd.’ Zo begint Thornton Wilders in 1927 uitgegeven roman, die nu voor het eerst in het Nederlands vertaald is (in 1988 verscheen er een bibliofiele editie met illustraties van Simon Koene). Wilder schreef naast fictie toneel. Voor zowel zijn fictie als toneel won hij de Pulitzerprijs; uniek tot op de dag van vandaag.

De Peruanen, zo schrijft Wilder, die over het ongeluk hoorden waren geschokt, de meeste bedachten wanneer zij voor het laatst de brug waren overgestoken. Alleen de monnik Juniper, getuige van het dodelijke ongeluk, stelt zulke vragen niet – terwijl hij toch ook de brug had willen oversteken vlak voordat deze instortte –, maar denkt:

Waarom is dit déze mensen overkomen? Als er ook maar iets was voorbestemd in het universum, als er ook maar enig patroon bestond in een mensenleven, dan zou de latente, geheimzinnige aanwezigheid daarvan in deze vijf zo plotseling afgebroken levens ongetwijfeld ontdekt kunnen worden. Of wij leven toevallig en sterven toevallig, of wij leven volgens plan en sterven volgens plan.

Vijf levens

Vijf mensen komen door de ineenstorting van de brug om het leven. Vijf levens die de schrijver aaneenvlecht zonder gekunsteld over te komen – de toneelinvloed is nooit ver weg. Dolende, excentrieke, teleurgestelde, maar volop levende zielen die besluiten nog iets van het leven te maken. Vijf levens die abrupt aan een einde komen, uitgerekend op het moment dat ze een doorslaggevende beslissing nemen. Een beslissing die hun juist het leven kost. Maar moeten wij, de lezers, nu verdrietig zijn omdat hun ideaal geen werkelijkheid werd? Of kunnen we ons troosten met de gedachte dat ze opgetogen en dromend over een nieuwe start aan hun einde zijn gekomen?

Hoopvol

Wat Wilder met zijn soepel geschreven roman duidelijk wil maken, is dat aan een onbegrijpelijke, schijnbaar willekeurige gebeurtenis, duizend-en-een voorvallen vooraf zijn gegaan die reeds richting de spreekwoordelijke afgrond wijzen. In dit geval: het instorten van de brug van San Luis Rey. Een toevallige gebeurtenis, maar dat het juist deze mensen waren die samen met haar naar beneden stortten, is dat niet. Een opeenstapeling van beslissingen leidde hen naar die brug, naar dat ene fatale moment. Een brug ook die symbool staat voor nieuw leven dat aan de overkant op hen wachtte, maar dat ze niet konden bereiken. Dat ze stierven op het moment waarop hun harten vol hoop klopten, is een troostrijke, actuele gedachte die Wilder ons negentig jaar na dato schenkt. Zonder sentimenteel te worden, in prachtige bewoordingen en een stijl die doet denken aan de grote Zuid-Amerikaanse schrijvers (Wilder zelf was Amerikaan), roept de schrijver met De brug van San Luis Rey een hartstochtelijke wereld op, waarin leven en sterven nauw met elkaar samenhangen.