Scherp geschreven en vol hoop en compassie

De Lankmoedigen is het laatste deel van het drieluik Goede Bedoelingen dat Joeri Vos voor Toneelgroep Oostpool schreef en het enige deel dat hij zelf regisseert. Het eerste deel, De Onrendabelen, ging over een verwoest gezin, het tweede, Fresh Young Gods, over de financiële elite en nu zijn er dan deze lankmoedigen. Lankmoedig betekent verdraagzaam, barmhartig, tolerant, geduldig. Precies de eigenschappen waar we in onze huidige maatschappij een tekort aan lijken te hebben.

Mededogen

Hansje Brinkers is in elkaar geslagen en ligt aan allerlei apparaten in een stille ziekenhuiskamer. Ze wordt verzorgd door een paar verpleegkundigen, er staat een politieagent op wacht en er komt geregeld een neurotische communicatiemedewerker langs. Ook is er een andere transgender, Xenevieve, een vrouw die Hansje begeleidt op haar weg naar geslachtsverandering.

Vos noemt het stuk een satire, maar die benaming zet je op het verkeerde been. Het satirische zit vooral in de manier waarop iedereen aanvankelijk getypeerd wordt: de verpleegkundigen met hun beroepstaal, Xenevieve met haar kwaadheid over deze zoveelste hate crime, de afwezige manier waarop de communicatiemedewerker communiceert, veroorzaakt door het feit dat ze steeds met minstens drie dingen tegelijk bezig is. Ook op de televisie hoor je stereotype uitspraken in het nieuws en de diverse talkshows waarin we de usual suspects van de Nederlandse televisie kunnen herkennen, mensen als Jort Kelder en Marc-Marie Huijbregts. Maar alle personages in dit stuk zijn complexe mensen van vlees en bloed, door Vos haarscherp en met mededogen neergezet.

Transgender

Dit neerzetten neemt veel tijd in beslag en het feit dat wat de ene toeschouwer bloedserieus neemt door de ander als hilarisch wordt gezien, levert soms wrijving en ongeduld op. Maar dan ergens halverwege heeft Xenevieve, prachtig gespeeld door Jacobien Elffers, een aangrijpende monoloog waarin ze zich blootgeeft over het transgender zijn. De tekst en de wijze waarop Elffers die brengt raken diep. En heel sterk: vlak daarna laat Vos haar gepassioneerd praten over haar werk, het taxeren van kunst, zodat ze daadwerkelijk kan tonen dat ze inderdaad door meer wordt gedefinieerd dan door wat er in haar onderbroek zit.

Vanaf dat moment kun je niets anders dan je overgeven aan wat er gebeurt. Er ontstaat een intieme sfeer, waarin je meevoelt met iedereen, ook met de oom van de jongen die dit alles heeft veroorzaakt. De stoïcijnse politieagent met Turkse achtergrond laat haar masker zakken en eigenlijk begin je heel veel van iedereen te houden. Zelfs van de communicatiemedewerker, een mooie rol van Ilke Paddenburg.

Eerbetoon

De schitterende eindmonoloog is voor Hansje zelf. Vos bewijst met deze tekst een van onze meest interessante hedendaagse toneelschrijvers te zijn. En de wijze waarop hij het briljante einde in deze regie vormgeeft is zowel grappig als heel ontroerend.

Het thema van De Lankmoedigen is: hoe nu mens te zijn? In het programma kun je lezen ‘dat deze voorstelling ook een eerbetoon is aan de ploeteraars die in de schaduw werken. Aan alle mensen die zich dagelijks inzetten om onze samenleving vol botsende belangen en verlangens, min of meer op de rails te houden.’

Wat ongelooflijk heerlijk dat juist nu een dergelijk op allerlei lagen van je psyche inwerkend stuk, dat wars is van cynisme en sentimentaliteit, te zien is. Hulde!