Religie maakt alles kapot
Het christendom een vreedzame religie? Vergeet het maar. In het vlammende Eeuwen van duisternis nagelt de Britse Catherine Nixey de vroege Kerk genadeloos aan het kruis. Dit was een religie die, eenmaal in opmars, geen concurrentie duldde en bijgevolg alles vernielde wat in haar weg kwam. Het is een boek dat kwaad maakt.
Eeuwen van duisternis is een eyeopener: amper 10 procent van de klassieke literatuur is aan ons overgeleverd, en het volledige oeuvre van Democritos, de allereerste geleerde die de atoomtheorie lanceerde en beschouwd wordt als één van de briljantste geesten van de oudheid, is zelfs niets bewaard. Niet volledig te verwijten, maar wél de hoofdschuldige: de jonge christelijke kerk, die in een verbijsterende vlaag van religieuze hysterie alles vernietigde wat niet overeenkwam met het geloof: van ‘heidense’ beelden en altaren, boeken over filosofie, erotiek en poëzie, tot de prachtigste gebouwen die ooit werden opgetrokken (zoals de Serapis-tempel, die tot de laatste steen werd afgebroken).
Humor
De reden waarom de vroege christenen dit deden, was tweevoudig: ten eerste kregen ze goedkeuring van de bijbel om alles wat niet met ‘De Waarheid’ strookte te elimineren, en ten tweede had de Kerk geen greintje gevoel voor humor, in tegenstelling tot de oude Grieken en vooral Romeinen, die niets liever deden dan lachen. Christenen hadden ook lak aan kennis: wat valt er te leren, als alles wat ze moeten weten toch al in de bijbel staat? Daarom werden ze ook veracht in de eerste decennia van hun bestaan: niet alleen verkondigden ze dat ze dom waren, ze waren er ook trots op – vooral voor de leergierige Grieken was dit haast misdadig.
Martelaars
Nixey stelt ook een verkeerd beeld bij: vergeet die massale christenvervolgingen in de eerste vier eeuwen. Er waren er hoogstens drie, en ze duurden bij elkaar slechts een paar jaar. Ook in de arena’s stierven er geen duizenden christenen als martelaar, hoogstens een paar honderd. We moeten dus ophouden de christenen als slachtoffer te zien, die met hun vernielzucht alleen maar wraak wilden nemen. Nee, dit was een doelbewuste pogrom, bedoeld om de hele klassieke cultuur van de aardbodem weg te vagen. En wat die martelaars betreft: christenen kwamen zélf aan overheden vragen om gedood te mogen worden, of ze wierpen zich vrijwillig in een vuur, om zo sneller naar de hemel te gaan. Het christendom was een cultuur van de dood, niet van het leven (zoals de Griekse en Romeinse er wél een was).
Vitriool
De grote troef van dit boek, naast het feit dat een onderbelicht stuk geschiedenis eindelijk voor het grote publiek openbaar wordt gemaakt, is de levendige schrijfstijl van de auteur. Het lijkt wel alsof Nixey een persoonlijke rekening te vereffenen heeft met het jonge christendom en haar vernielzucht. Haar pen lijkt bij momenten in vitriool gedoopt, en dat zorgt voor erg entertainende lectuur.
Keerzijde is natuurlijk dat je de indruk krijgt dat er in de vierde en vijfde eeuw na Christus geen enkele christen deugde. Tevens vraag je je verwonderd af hoe er überhaupt iets is blijven rechtstaan van monumenten en gebouwen, als je mag geloven hoe geestdriftig ze destijds te werk gingen. Maar dat draagt alleen maar bij tot het leesplezier, als je daarvan kan spreken. Want de verhalen over de vernietiging van bijvoorbeeld de bibliotheek van Alexandrië of de talloze boekverbrandingen maken je als lezer in- en intriest. Zo kan die vreedzame Jezus het toch nooit hebben bedoeld?
