Corruptie schuilt in een klein hoekje

We kennen allemaal wel een omhooggevallen (of: zelfverklaarde) leider die ondanks zijn overduidelijke incompetentie vrijuit zijn gang kan gaan. Eén van de redenen waarom tv-serie The Office zo’n succes is, schuilt in de herkenbare onbekwaamheid van manager David Brent/Michael Scott. Een eigenschap die ons niet vreemd voor komt, omdat we het allemaal wel al een keer hebben gezien. In zijn boek Macht onderzoekt Brian Klaas uitgebreid dit fenomeen. Al zijn de sujetten waarmee hij sprak van een andere orde: CEO’s, dictators, rebellen, filantropen en sekteleiders. Hun ervaringen dienen als sprekende voorbeelden bij de theorieën en onderzoeken die Klaas aanhaalt in zijn zoektocht naar de oorsprong van corruptie.

Nature vs nurture

Op de vraag waarom zo veel machthebbers slecht en corrupt zijn, bestaat geen eenduidig antwoord. Sommige mensen zijn nu eenmaal slecht en weten aan macht te komen dankzij hun sluwheid. Maar macht verleidt ook mensen met een schoon geweten. Klaas illustreert aan de hand van frappante voorbeelden hoe macht anderen weet aan te zetten tot corruptie.

Sprekend is het voorbeeld van de VN-afgezanten die in New York gezeteld zijn. De diplomaten en hun families genieten diplomatieke onschendbaarheid, wat lange tijd betekende dat ze geen parkeerboetes konden krijgen. Wat bleek? Diplomaten van Zweden, Noorwegen en Japan overtraden geen parkeerregels, ook al zouden ze er dus mee wegkomen.

Diplomaten van landen met een cultuur van corruptie daarentegen maakten gretig misbruik van hun onschendbaarheid. De diplomaten uit Koeweit spanden de kroon met gemiddeld 249 (!) parkeerboetes per diplomaat. Tot zover weinig verrassends. Fascinerend is vooral de tweede constatering: diplomaten uit landen met weinig tot geen corruptie parkeren vaker illegaal naarmate ze langer in New York woonden. Ze raakten dus gewend aan hun omgeving en werden verleid het gedrag van hun collega’s te kopiëren. Een simpel voorbeeld van een groter probleem: corruptie is niet per se iets wat wel of niet in je aard ligt, het is ook situationeel en schuilt soms in een klein hoekje.

Roulatie

Zoals de ondertitel belooft, laat Klaas niet enkel zien wat er vaak misgaat bij huidige machtsverstrekking. De laatste hoofdstukken wijdt hij aan de belangrijkste lessen die hij heeft geleerd over het indammen van macht. Zo is roulatie om verschillende redenen belangrijk. Een klein team kan bijvoorbeeld niet succesvol samenspannen wanneer het voortdurend van samenstelling verandert.

Een minder voor de hand liggende reden waarom roulatie belangrijk is, is het zogeheten Peter Principle. Deze theorie houdt in dat mensen opklimmen tot het niveau waarop ze niet goed meer functioneren. De motivatie voor correct gedrag valt weg, de werkzaamheden stagneren en dat is het punt waarop corruptie op de loer ligt. Ook hier is de oplossing om mensen regelmatig een nieuw takenpakket te geven, waardoor ze Peter’s Plateau ontlopen.

Macht is zeker niet het eerste boek over het onderwerp, maar uniek is wel hoe Klaas de complexiteit ervan op een toegankelijke manier presenteert. De grote hoeveelheid anekdotes illustreren de theorie en maken Macht tot een toegankelijke introductie op het onderwerp. Verplichte kost voor wie beter wil begrijpen waarom de wereld is ingericht zoals die is én voor wie hem graag anders zou zien.