Graa Boomsma - Leven op de rand

De smeuïgste onthullingen uit Leven op de rand. Biografie van A. Alberts stonden rondom publicatie in Graa Boomsma’s lijfblad De Groene Amsterdammer. Alberts, die voordat hij begon te publiceren een loopbaan als ambtenaar in Nederlands-Indië achter de rug had en tijdens de Tweede Wereldoorlog in Japanse kampen had gezeten, verzette zich in het tijdschrift fel tegen de politionele acties. In zijn stukken verwoordde Alberts telkens weer waarom hij, in tegenstelling tot het merendeel van de vaderlandse pers en bevolking, tegen de oorlog was. Niet alleen laat Boomsma zo subtiel zien dat niet iedereen na de oorlog voor behoud van Nederlands-Indië was, hij kantelt ook ons beeld van Alberts: de schrijver, die notoir weinig over zichzelf vertelde en weinig interviews gaf, krijgt hiermee in één klap kleur.

Privébestaan

Leven op de rand is een keurige schrijversbiografie: Boomsma richt zich vooral op Alberts’ publieke bestaan. Albert Alberts, geboren in Haarlem in 1911 en op 84-jarige leeftijd in Amsterdam overleden, was lange tijd aanstormend schrijver. Zo promoveerde hij vlak voor de oorlog op een proefschrift over Thorbecke, waarna hij naar Nederlands-Indië verhuisde. In 1946 kwam hij terug naar Nederland, waar hij als ambtenaar bij verschillende ministeries en journalist bij De Groene Amsterdammer werkzaam was. Vanaf zijn pensioen, in 1976, richtte hij zich volledig op het schrijven.

Grotendeels is Leven op de rand dus een portret van de publieke A. Alberts. Boomsma duikt op drie momenten echter het privébestaan van de schrijver in. Een eerste keer gebeurt dat in de jaren dertig. Alberts was verliefd op Liesbeth Dobbelmann, met wie hij bijna trouwt. Uiteindelijk ketst de affaire toch af. In die ontwikkelingen ziet Boomsma een ervaring die Alberts zijn hele leven bijblijft: niet alleen besluit hij hierdoor scheep te gaan, ook op zijn latere schrijven heeft het zijn weerslag, bijvoorbeeld in zijn onderwerpkeuze.

Nederlands-Indië

Het tweede trauma wordt gevormd door Alberts’ tijd in Indië, in de interneringskampen van de Japanners. De geschiedenis van Nederlands-Indië komt vaak terug in Alberts’ schrijven, niet alleen in romans en verhalen, maar ook in enkele van de meer wetenschappelijke studies die hij schreef. Bovendien creëerden deze twee gebeurtenissen, de afgebroken affaire en de internering, een sterk gevoel van heimwee in Alberts: zijn ‘enige zekerheid’, noemt Boomsma dat. Twintig, dertig jaar later blijft het verleden spreken.

Door allerlei toeval en ongelukkige keuzes krijgt Alberts vanaf 1976 maar een klein pensioen. Om toch rond te kunnen komen, probeert hij elk jaar een boek te publiceren. Zijn jongere vrouw, Fientje, werkt niet, en het stel heeft een duur uitgavenpatroon: Boomsma refereert aan enkele verbouwingen van hun Blaricumse huis en een sterke hang naar veiligheid en alarmsystemen die de kosten opstuwen. Alberts’ uitgever Geert van Oorschot maakt dan zijn opwachting in Leven op de rand zoals we hem kennen: nors, maar altijd bereid een vriend te helpen, in dit geval door boekhoudkundig te goochelen met voorschotten.

Een extra laag

Al deze gebeurtenissen worden door Boomsma stap voor stap bij langsgegaan. Af en toe vermoeit die aanpak wat: zeker wanneer Alberts zijn literaire productie opgevoerd heeft, nemen de samenvattingen en korte analyses van de inhoud veel ruimte in. Jammer is ook dat er voor de receptie te weinig aandacht is. Het is maar de vraag of de lezer die minder goed bekend is met Alberts en zijn werk, aan het einde van Leven op de rand begrijpt hoe deze teruggetrokken auteur van korte romans tot een redelijk prominente positie in de Nederlandse letteren heeft kunnen komen.

Het mooie van deze biografie is enerzijds Boomsma’s terughoudendheid, en anderzijds de manier waarop hij publiek en privé met elkaar verbindt. Op die manier doet Leven op de rand wat een goede schrijversbiografie moet doen: een extra laag aan het oeuvre van de schrijver toevoegen. Daarmee geeft Graa Boomsma Alberts opnieuw aan de lezer.