Freak folk van kosmische allure

Dat was eerder al te horen op Newsoms debuut Milk Eyed Mender, dat in 2004 verscheen. Als we dat album met het eveneens sober uitgevoerde vroege werk van Joni Mitchell mogen vergelijken, dan ligt Ys (‘ies’) meer in de lijn van Mitchells magistraal georkestreerde Travelogue. Had de muziek van Newsom eerder vaak een eenvoudige liedvorm, op Ys zijn de composities vrijer van vorm en langer van duur, gemiddeld zo rond de tien minuten. Alleskunner Van Dyke Parks schreef de arrangementen, hij werkte onder anderen met Brian Wilson van The Beach Boys. Allereerst werd het skelet van harp en zang opgenomen, met als resultaat dat de zeer spannende, constant veranderende orkestratie heel natuurlijk uit zang en harpspel voort lijkt te vloeien. Het intrumentarium omvat naast strijkers en blazers ook onder meer hakkebord, banjo en mandoline.

Astrofysica

Ook tekstueel is Ys een bijzonder rijke ervaring. Newsom heeft een zeer sterke, ritmische voordracht, waardoor de mysterieuze, beeldende teksten vol archaïsmen, alliteraties en rijm subliem voor de dag komen. Haar zang wordt vaak als wat kinderlijk omschreven, maar is eigenlijk meesterlijk en subtiel en leent zich perfect voor het tot uitdrukking brengen van regels als “Sky was a bread roll / soaking in a milk-bowl / And when the bread broke / fell in bricks of wet smoke / My sleeping heart woke / and my waking heart spoke”, uit Only Skin. De onderwerpen zijn onalledaags, zo verwijst het openingsnummer Emily naar Newsoms zus, die astrofysicus is. De zangeres gebruikt dit gegeven als uitgangspunt om haar verwondering over de pracht van de natuur aan te duiden, en weet deze emotie door haar expressieve zang en de sterke arrangementen stevig in de geest van de luisteraar te installeren. Monkey and Bear is een wat onschuldig klinkend verhaal over de belevenissen van de twee dieren, met een voor de beer overigens wel wat droevig einde. Muzikaal wordt de dierlijke onschuld weergegeven door melodieën die wel wat van kinderliedjes weg hebben.

Meesterwerk

Op dezelfde manier heeft ieder nummer op Ys een heel eigen tekstueel en muzikaal karakter die steeds heel goed op elkaar zijn afgestemd. Newsom heeft een werk gemaakt dat ontzettend vernuftig in elkaar steekt, over ieder muzikaal en tekstueel detail is nagedacht en er is aan geschaafd tot in perfectie. Ys is het product van een zeer volwassen artieste die haar originele muzikale visie haarscherp vorm heeft weten te geven. Het bedreven harpspel, de originele zang, de rijke teksten, de wijze van voordragen, en niet te vergeten de fantastische instrumentatie van Van Dyke Parks maken van het album een waar meesterwerk. Als er al zoiets bestaat als de freakfolkbeweging, dan is dit daarvan zonder twijfel het magnum opus.