Wijven schrijven!

Amy Beach: Pianoconcert & ‘Gaelic’ Symphony. Alan Feinberg, piano; Nashville Symphony Orchestra o.l.v. Kenneth Schermerhorn. Naxos 8.559139. Ong. € 7,-

Clara Schumann & Fanny Mendelssohn: Pianotrio’s. The Darlington Piano Trio. Helios CDH55078. Ong. €12,-

Lili Boulanger: Clairières dans le ciel, etc. Martyn Hill, Andrew Ball, New London Chamber Choir o.l.v. James Wood. Ong. € 12,-

Elke keer dat iemand zich verbaast over het geringe aandeel van vrouwen bij het componeren van klassieke muziek wordt er gewezen op een paar uitzonderingen die de regel zouden ontkrachten. Maar ook die kunnen nauwelijks verhullen dat er echt heel weinig vrouwen zijn die zich ooit met compositie hebben beziggehouden en die ook nog steeds worden gespeeld. En ondanks de vooral in de negentiende eeuw ondergeschoven rol van vrouwen is dat vreemd: in literatuur, beeldende kunst en het theater niet bij benadering zo ondervertegenwoordigd als in de muziek.

Brave meid

Die uitzonderingen zijn overigens meestal Clara Schumann (mevrouw Schumann) en Fanny Mendelssohn (zusje Mendelssohn). Slechte voorbeelden, als je het mij vraagt. Om twee redenen: ten eerste schreven ze tenenkrommend brave muziek – Fanny Mendelssohn slaagde erin nog minder aanstootgevend te zijn dan haar broer Felix, en dat was geen geringe prestatie. Het tweede is dat Clara en Fanny ook vooral in ‘kleine’ vormen schreven: kamermuziek, liederen en solostukken. Nergens is een sappige symfonie of een leuk concert te ontwaren.

Doven

Deze trio’s zijn ook niet slecht – ze zijn eerder tamelijk middelmatig en dat is misschien nog wel erger. Want als dit de toorts van de vrouwelijke compositiekunst moet dragen dan is die tot uitdoven gedoemd, vrees ik. Het kabbelt allemaal vrolijk en onschuldig verder; hoewel de mensen van het Darlinton Trio hun best doen kunnen ze het toch niet veel spannender maken.

Het Grote Werk

En dat terwijl er toch best waren die het grote werk wèl aandurfden. Al rond 1830 gooide Louise Farrenc de ene na de andere symfonie eruit. Of Amy Beach. Deze CD met twee werken van Beach laat horen dat ze zeker geen modderfiguur sloeg als componist. Het pianoconcert, geschreven in de tijd dat ook mensen als Scharwenka en Paderewski hun concerten afleverden, is bepaald niet bescheiden in zijn proporties of zijn gebruik van het Grote Gebaar. Luister bijvoorbeeld eens naar de dramatische introductie van de pianist in het eerste deel.

Ierse melodieën

Maar temidden van alle kracht zijn er ook prachtige lyrische momenten, vooral in de op Ierse volksmelodieën gebaseerde symfonie (vandaar Gaelic). Avontuurlijk is het bij tijden ook: ik heb althans nog nooit eerder een pianoconcert gehoord met een wals erin (hier zijn er zelfs twee). Vooral pianist Alan Feinberg en dirigent Schermerhorn verdienen een compliment voor de manier waarop ze deze stukken aanvallen – maar dat gaat helaas niet helemaal op voor de Naxos-technici. De opname klinkt af en toe erg onevenwichtig; waarbij vooral in het pianoconcert het solo-instument wel heel ver ‘naar voren’ staat.

Voorhoede

Maar als avontuurlijkheid je ding is kun je misschien nog beter terecht bij Lili Boulanger. Boulanger, kennis en tijdgenote van mensen als Ravel, Debussy, Satie en natuurlijk zus Nadia, was bepaald niet wars van experimenteerdrift – anders dan Beach bevond ze zich echt in de artistieke voorhoede van de muziek. Ze won als eerste vrouw de prestigieuze Prix de Rome en ze deed dat met het soort werk dat we ook op deze CD terugvinden: stukken met de menselijke stem als uitgangspunt.

Krijsend

Boulangers werk heeft wel iets weg van dat van tijd- en landgenoot Francis Poulenc, maar waar Poulencs somberheid nog wel eens ontmoedigend wil zijn, bewaart Boulanger een joie de vivre die je niet vaak tegenkomt, ondanks de zwaarmoedige stof van haar stukken. Want geloof me, Clairières dans le ciel is van oorsprong geen licht stuk. Het is geen geringe prestatie van zowel Boulanger als de uitvoerders op deze CD dat het toch sprankelend blijft klinken, zonder ooit geforceerd aan te doen. Boulangers muziek is afwisselend, ijl, krijsend, robuust en teer – maar ze is altijd verrassend. De muzikale taal zal niet iedereen gegeven zijn, maar mij krijgt ze zonder problemen over de streep.

Nu weet ik nog steeds niet waarom componerende vrouwen zo zeldzaam zijn, maar ik hoop, in ernst, dat de dames Mendelssohn en Schumann als rolmodel terzijde zullen worden geschoven voor Boulanger, Beach en bijvoorbeeld Louise Farrenc.