Metamodernist luidt noodklok
Lieven de Cauter staat bekent als een van de gebruikers van de term metamoderniteit. In zijn Metamoderniteit voor beginners. Filosofische memo’s voor het nieuwe millennium heeft De Cauter essays gebundeld die hij de afgelopen jaren over dit thema schreef.
We leven in een tijd die moeite heeft zichzelf te definiëren. Zoals De Cauter het illustreert: ‘Alle levenden zijn tijdgenoten uiteraard, maar toch neemt niet iedereen op dezelfde manier deel aan het heden’. De Cauter bespreekt in zijn essays het heden als metamodern. Met metamoderniteit bedoelt hij een voortzetting van de modernisering, maar op een complexe en chaotische manier. Het is de ‘moderniteit voorbij zichzelf’. Belangrijk is het onderscheid met metamodernisme, waarmee doorgaans een esthetische categorie bedoeld wordt. Wie hierin geïnteresseerd is, kan onder andere terecht bij Timotheus Vermeulen, die het begrip introduceerde. De Cauter gebruikt de term metamoderniteit niet als een aanduiding voor kunst, maar als een wereldhistorische term.
Activisme
De essays in Metamoderniteit voor beginners hebben uiteenlopende onderwerpen. Het voert dan ook te ver ze hier allemaal te bespreken. Centraal in de bundel staat in ieder geval ‘ruimteschip aarde’, waarmee de mensheid op rampkoers ligt. De onverantwoordelijke manier waarop we met onze ecosystemen omgaan, is brandstof voor een reeks vurige betogen.
Zo hekelt De Cauter dat politici massaal wegkijken wanneer het gaat om klimaatproblemen. Als de huidige lijn van CO2-uitstoot zich voortzet, is de temperatuur op aarde over honderd jaar gemiddeld zes graden gestegen. Terwijl als er nu actie ondernomen wordt, de schade beperkt kan blijven tot ‘slechts’ twee graden. Wat De Cauters essays kenmerkt, is zijn aanzet tot protest. Zijn teksten zijn doorspekt van activisme, wat verfrissend werkt. Niet alle academici durven zo’n radicaal standpunt in te nemen in hun artikelen. De Cauter spreekt over kapitalisme als georganiseerde diefstal dat aan banden moet worden gelegd.
Complex
Het is jammer dat De Cauter niet wat meer aandacht besteedt aan de definiëring van de term metamoderniteit. Door de losse definiëring die hij aan de term geeft, vallen alle hedendaagse thema’s eronder te scharen. Soms is het dan ook moeilijk om de samenhang tussen de verschillende essays te vinden. Dit neemt niet weg dat de essays op zichzelf knap in elkaar zitten en een scherp licht op de hedendaagse wereld werpen.
Veel adempauze krijgt de lezer niet. Het zou een boek voor beginnelingen moeten zijn, maar De Cauter gaat desondanks uit van een gedegen voorkennis van diverse filosofische theoriën. Zelfs voor lezers mét een filosofische achtergrond is De Cauter af en toe nog lastig bij te benen; hij maakt graag gebruik van complexe begrippen zonder ze nader te specificeren. Lees Metamoderniteit voor beginners dus rustig en aandachtig: dan levert het een aantal waardevolle inzichten op over de 21ste eeuw.
