Literatuur met de L Van Loo
Men zegt wel eens dat de geschiedenis door winnaars wordt geschreven. In het geval van De Bourgondiërs is het door een geboren verteller. Eeuwen komen voor je ogen tot leven, historische personages krijgen kleur en temperament ingeblazen, en je ziet de Lage Landen nu eens onzeker, dan weer zelfverzekerd vorm krijgen. De Bourgondiërs is een must voor iedereen die van geschiedenis houdt, en bij uitbreiding voor iedereen die graag leest.
Francofiel Bart van Loo heeft, mede door zijn jarenlange ervaring op podia in de Lage Landen, een unieke manier van vertellen ontwikkeld. Was die stem in boeken als Parijs Retour en Chanson nog wat zoekend, dan is ze in De Bourgondiërs krachtiger en meeslepender dan ooit. Maar: ze is géén gimmick. Want in dit Bourgondische kluwen van huwelijken, annexaties en tijdsprongen is een vastberaden gids met kennis van zaken niets minder dan een must.
Uitgestoken middelvinger
En vastberaden is Van Loo. Meer nog, hij toont zich bij momenten zelfs een literaire lefgozer. Want in welk ander zichzelf serieus nemend historisch werk zou je de vergelijking vinden tussen het graafschap Vlaanderen en Silicon Valley? Waar elders zou een groot Bourgondisch feest een “uitgestoken middelvinger richting Engeland” worden genoemd? En wie zou durven uitpakken met parallellen als:
“Eeuwen later zou men iemands status afleiden uit het aantal volgers op Twitter of Facebook, maar in de veertiende eeuw was het de lengte van de lijkstoet die duidelijk maakte of je veel ‘vrienden’ had (…)”
Het is gewaagd, maar het werkt – hoewel het wellicht bij enkele academici de wenkbrauwen zal doen fronsen. Maar Bart Van Loo doet het, omdat hij wil vertellen en tot leven brengen. Zonder de historische feiten geweld aan te doen. Want het minste dat we kunnen zeggen, is dat de man zijn huiswerk heeft gedaan: maar liefst vier jaar heeft de auteur geresearched, gelezen, gekauwd en geschreven. Met doorwrochte, narratieve geschiedschrijving als resultaat.
Maar waar gaat De Bourgondiërs nu eigenlijk over? Dat maakt de ondertitel Aartsvaders van de Lage Landen meteen duidelijk: de politieke, militaire, monetaire en artistieke eenmaking van onze contreien. Die totstandkoming van de Lage Landen wordt heel fraai en geduldig geschetst, waarbij Van Loo zijn historische vizier steeds scherper stelt: hij begint met de eerste 1000 jaar (406-1369) en het ontstaan van het hertogdom Bourgondië. Vervolgens – en het is hier dat de rasverteller echt onder stoom komt – brengt hij de Bourgondische eeuw tot bij ons, met zijn banketten, schilders, achterkamerpolitiek en vrouwelijke iconen. Daarna volgt het dramatische decennium waarin de roemruchte Bourgondische dynastie ten onder ging, en ten slotte het jaar en de dag die de weg zouden plaveien voor de Habsburgers en uiteindelijk Karel de Vijfde, de machtigste Europese vorst van het tweede millennium die er zonder dat merkwaardige volkje met roots in het kleine noordelijke eilandje Bornholm nooit zou zijn geweest.
Copain
Het wordt in het vuistdikke boek meeslepend geschreven. Maar de grootste troef van De Bourgondiërs zijn de petites histoires: de wetenswaardigheden die in wetenschappelijke geschiedschrijving doorgaans geen plaats vinden. De protserige banketten van de hertogen. De zwerftocht van de verdwaalde Filips De Goede in het bos. Het feit dat ‘copain’ etymologisch terug te brengen is tot ‘co-pain’, omdat eten destijds op hard brood in plaats van borden werd geserveerd en werd gedeeld met de persoon naast jou. Dat maakt van het boek een heuse historische grabbelton en ontdekkingstocht. De Bourgondiërs maakt je als lezer, kortom, (opnieuw) verliefd op geschiedenis. En dat is wellicht het best denkbare compliment.
In De Bourgondiërs passeert op een bepaald moment Thomas a Kempis, bekend om de prachtige verzuchting dat hij overal naar rust zocht maar nergens vond, “behalve in een hoekje met een boekje”. In het Latijn klinkt dat laatste zo: in angulo cum libro. Sta ons toe dit te parafraseren tot de ultieme boekentip: in angulo cum Van Loo. Je zal het je allerminst beklagen.
