Leven met het lichaam

Lichaam en geest, mind over matter: sinds René Descartes is dit dualisme centraal komen te staan in de Westerse filosofische traditie, en in de bredere samenleving. Diëten is gebaseerd op het idee dat we onze lichamelijke impulsen en seinen kunnen negeren – anorexiapatiënten gaan uit van eenzelfde idee. En we lijken steeds meer te doen: moeheid is een zwaktebod. Negeren.

Nee, zegt Bregje Hofstede (1988) in De herontdekking van het lichaam, negeer die signalen van je lichaam maar niet. Je kan jezelf wel tot steeds verdere uitersten dwingen, je kan wel en studeren, een bijbaantje hebben, een aantal avonden per week feesten en elk weekend je ouders zien, of zestig uur per week werken, de kinderen naar sport brengen en voor je zieke ouders zorgen, maar op een gegeven moment is de koek op. Hofstede beschrijft het als ‘desinteresse en een milde minachting’ voor het lichaam. Die houding is funest.

Ken uzelf

De kern van De herontdekking van het lichaam bestaat uit het drieluik dat Hofstede eerder dit jaar voor De Correspondent schreef. ‘Wat er met je hoofd gebeurt als je je lichaam vergeet’ heet het, en het gaat over controle. Controle over ons lichaam, als zogenaamde oplossing voor een burn-out. Dat is volgens Hofstede niet een oplossing, maar eerder de continuering van het probleem. Het hoofd kan het lichaam niet aansturen zonder naar datzelfde lichaam te luisteren: naar de signalen van pijn en plezier, van vermoeiing en interesse. ‘Ken uzelf,’ dat mooie motto, gaat volgens haar dan ook niet over intellectuele, maar fysieke zelfkennis.

Veruit het beste essay van de bundel is het laatste, ‘Wat de fuck is water?’ Hofstede schrijft over een recente reis door Israël en Palestina, waar ze tegen wil en dank een vrouwelijk lichaam is, over in het kruis gegrepen worden in Maastricht, over Sylvia Plath en Susan Sontag. Dat is een breed scala aan onderwerpen en denkers, en Hofstede zorgt er voor dat de boel op z’n pootjes terecht komt. Telkens komt het in dit essay, en in deze hele bundel eigenlijk, neer op controle en vrijheid, op lichaam en geest: op wat je wil en wat er mogelijk is en of je het verschil tussen die twee ziet.

Leef met je lichaam

De herontdekking van het lichaam zit vol met sterke beelden: Hofstede op een bankje in een park, die in paniek haar vader opbelt omdat ze niet meer weet hoe ze moet lopen, of Hofstede die haar pasgeboren neefje vasthoudt. Er zijn er meer. Of het nu over de burn-out, over schrijvers en denkers of over gebeurtenissen in haar leven gaat, Bregje Hofstede blijft haar centrale boodschappen herhalen en telkens een beetje verder uitdiepen: leef niet tegen, maar met je lichaam.