Rescue Dawn

Regisseur Werner Herzog heeft al eerder een documentaire over de man gemaakt, Little Dieter Needs to Fly. Dat is wellicht de reden dat hij voor Rescue Dawn meer de fictionele kant is opgegaan. De kritiek op de onwaarheden in Herzogs film is niet mals, en het lijkt daarom beter om de film als avonturenverhaal te zien, losjes gebaseerd op een waar gebeurd verhaal.

Dengler was een Duitse piloot, die om te kunnen vliegen de Amerikaanse nationaliteit aannam en in het leger ging. ‘Rescue Dawn’ – een poëtische naam voor een brute aanval die ook over Laotiaans grondgebied kwam – was zijn eerste missie. Weinig mensen weten dat de de VS al bombardementen uitvoerde vóór het begin van de Vietnam-oorlog, en ook boven Laos, maar deze missie (in 1965) was dan ook ultrageheim. Dengler werd gevangen genomen en gemarteld door de Phatet Lao. Uiteindelijk kwam hij in een kamp terecht, waar al twee Amerikanen (Eugene de Bruin en Duane Martin) samen met twee Thaise collega’s en een Chinese man zaten. De Bruin was er al ruim twee jaar, en rekende op een bevrijding door het Amerikaanse leger, maar Dengler besluit vrijwel meteen een ontsnappingsplan voor te bereiden. Hij stuit in de film op tegenwerking van vooral de Bruin, die duidelijk ernstig lijdt aan ondervoeding en paranoia. Na de moeizame ontsnapping blijft het grootste deel van de groep achter, en storten Dengler en Duane Martin zich in het ondoordringbare oerwoud, waaruit na 22 dagen alleen Dengler tevoorschijn komt.

Onwaarheden

Van Werner Herzog is bekend dat hij graag de grens tussen fictie en realiteit laat vervagen, en in Rescue Dawn is het dan ook moeilijk om grip te krijgen op wat er precies ‘echt’ is. Dengler was voor een deel van het verhaal de enige bron, en hij was vanwege chronische ondervoeding, malaria en uitputting na afloop van zijn redding niet volledig helder over wat er gebeurd was. De familie van Eugene de Bruin, in de film neergezet door Jeremy Davies als een neurotische en lastige man, heeft felle kritiek geuit op de manier waarop een aantal scènes worden gepresenteerd. De acteurs hebben volgens hen geen schuld, maar het is de regisseur geweest die de intelligente en rustige de Bruin een totaal ander karakter heeft meegegeven. Ook de enige andere persoon die het verhaal deels kan navertellen (Dengler overleed in 2001 aan de ziekte ALS), Pisidhi Indradat, heeft aangegeven dat de film veel onwaarheden vertelt. Gezien het feit dat Herzog alleen van Denglers verhaal is uitgegaan – en ook daar aspecten aan heeft veranderd – en uit diverse verslagen duidelijk is dat de film op erg veel punten afwijkt, kan men Rescue Dawn beter zien als een ode aan een vriend en een avonturenfilm, met als basis Denglers verhaal. Dat is overigens ook hoe Herzog de film aankondigt.

Karakters

De liefde voor natuur die deze regisseur al vele malen liet zien, komt in deze film ook goed uit de verf. Rescue Dawn werd opgenomen in de Thaise jungle, in omstandigheden die niet veel onder deden voor de hel waarin Dengler terecht kwam. Door de manier van filmen is de kijker zelf middenin de natuur, en kan bijna voelen dat de ergste vijand van de gevangenen geen mens was maar een meedogenloze jungle. Daarbij is het acteerwerk van alle betrokkenen, los van de discussie over trouw zijn aan de waarheid, geweldig. De acteurs hebben hun karakters duidelijk een eigen draai, maar ook diepgang meegegeven. Christian Bale, die als Dengler geen Duits maar een Amerikaans accent heeft (terwijl hij zelf Welsh is) viel ongeveer 15 kilo af voor de film, en at levende maden met een glimlach. Zijn toewijding spat van het doek, hoewel moeilijk te geloven is dat Dengler altijd zó positief was. Steve Zahn is zeer geloofwaardig als een uitgeputte Duane Martin, die langzaam maar zeker de hoop op overleven verliest. Jeremy Davies, vel over been want ook hij verloor veel kilo’s, speelt de verzwakte en half-hallucinerende de Bruin met verve, en je hebt eerder medelijden met hem dan gebrek aan sympathie.

Geheime missie

Opmerkelijk is dat de film op het eerste gezicht weinig kritiek levert, het is meer een viering van overlevingsdrang dan een pamflet tegen oorlog. Pas als door de eerste laag heenkijkt begrijp je dat Herzog wel degelijk kritiek levert. Rescue Dawn opent bijvoorbeeld met oude beelden van een vlucht over Laos, ijzingwekkend en prachtig tegelijk. In slow motion en met een rustig muziekje eronder zie je het platteland uit elkaar spatten, als ware het vuurwerk. Verder wordt benadrukt dat deze missie hoe dan ook geheim was en moest blijven; zelfs de CIA werd erbij gehaald.

Als we Rescue Dawn als avonturenfilm beschouwen, met het verhaal van Dengler op de achtergrond, is het een wat eenzijdige film met prachtige plaatjes en fantastisch acteerwerk. Het feit dat Dengler de gehele tijd optimistisch blijft, de gehele ontsnapping plant en als enige overblijft is wat teveel van het goede, maar alle karakters zijn interessant en het verhaal op zich adembenemend. Als het werkelijke verhaal echter als uitgangspunt wordt genomen, klopt Rescue Dawn – zelfs met de nuancering “geïnspireerd op ware gebeurtenissen” – te weinig om geloofwaardig over te komen. Het commentaar van diverse betrokkenen, en de verheerlijking van Dengler als enige held in de omstandigheden terwijl hij dit zelf niet eens zo heeft verteld, maken de film vanuit het ‘waarheidsgetrouwe’ perspectief moeilijker te verteren. Het echte verhaal is namelijk veel interessanter, en geloofwaardiger.

Bronnen:
P.O.W. Network – Denglers verhaal vanuit Amerikaans militair perspectief
Rescue Dawn: The Truth – Site van De Bruins familie
debbieschlussel.com – Blog met veel informatie over het verhaal
Foreign Prisoner Support Service – over Eugene de Bruin
Escape From Laos (Amazon) – Denglers boek