Filmterrorisme

Lukas Moodysson, de Zweedse maker van de filmhuiskomedies Fucking Åmål en Together, en later van het succesvolle melodrama Lilja 4-ever, heeft ervoor gekozen om het bovenstaande zo afstotelijk mogelijk te verbeelden. Een pretentieuze zet, die echter naadloos aansluit bij zijn laatste twee films. De Zweed fulmineert hier duidelijk tegen de morele armoede van pornoproductie, Big Brother-tv, en de mediacultuur in het algemeen. Dezelfde ethische woede sprak ook al uit Lilja 4-ever, over het wrede lot van twee Russische tienermeisjes, en Terrorists: The Kids They Sentenced, de controversiële documentaire die hij mede regisseerde, over de ‘daders’ van de EU-rellen in Gothenburg. In beide gevallen leverde dat duidelijk oprechte, maar volkomen verkeerd ingeschatte films op. Voor A Hole in My Heart geldt dat ook.

Gekunsteld

In Lilja 4-ever probeerde Moodysson een drama aangrijpend te maken door eenvoudigweg gruwelijke gebeurtenissen op te stapelen, door de tragische momenten extra dik aan te zetten, en door sentimentele, volledig ongeloofwaardige fantasiescènes in te voegen. Dit werkte averechts, net als de drang om de onmiskenbare onrechtvaardigheid jegens de betogers uit Terrorists te benadrukken door resoluut te weigeren dit beeld te nuanceren, en er via platte visuele retoriek de boodschap ad nauseam in te hameren. A Hole in My Heart lijkt complexer en is veel minder direct dan deze twee films, maar is in zijn gekunsteldheid even weinig subtiel, en even aanstootgevend. De goedkope symboliek is onveranderd: deze keer zijn het geen engelenvleugels, maar natuurscènes, barbiepoppen en crucifixen. Moodysson koos met zijn beeld van de pornomakers echter niet voor het naturalisme van het grootste deel van Lilja 4-ever, maar voor een weerzinwekkende en desoriënterende montage van opnames met handgedragen camera, extreme close-ups, ingevoegde beelden van vaginale operaties, en een soundtrack vol intern en extern lawaai. Hij probeerde ook de film in een context van reality-tv te plaatsen: de acteurs doen bekentenissen voor de camera, merknamen en de gezichten van figuranten zijn obscuur gemaakt, en de camera-opnames in het appartement zijn met opzet amateuristisch.

Door de claustrofobische setting (Moodysson maakte de film met een ploeg van slechts zes mensen) raak je redelijk betrokken bij het viertal, maar geen van bovenstaande kunstgrepen geeft de personages of de morele lading van de film (porno is onmenselijk, maar ook pornografen zijn mensen) enig cachet. Het contrast tussen de meestal realistische cameravoering en de opzettelijk artificiële montage (met elliptisch slot, desoriënterende geluidsband, de invoeging van extern materiaal) is hiervoor veel te groot, en maakt de film alleen maar afstotelijker. De acteurs doen hun best, maar hebben materiaal om mee uit de voeten te kunnen en zijn bovendien ondergeschikt gemaakt aan de sfeer van de film, die geen ander effect heeft dan het wekken van weerzin.

Misvatting

Eén hopeloze stilistische misvatting speelt de regisseur bovendien opnieuw parten: zijn gebruik van de filmmuziek. Probeerde hij in Lilja 4-ever het dramatisch effect te versterken met ofwel strijkers of een oorverdovende Rammstein-song, in A Hole in My Heart bereikt een even platte methode opnieuw ongewenst effect. Moodysson laat genoemde gruwel bijvoorbeeld culmineren in de beruchte scène waarin de dekhengst in de mond van het meisje braakt, maar helpt de potentie van dit tafereel direct om zeep door de Matthäus-passion in te zetten. Het was al een onnodige zet, maar hij geeft zijn choqueerdrang hier zo sterk bloot dat het mogelijke effect alsnog tenietgedaan wordt. A Hole in My Heart raakt je mede daarom geen moment. De regisseur bewijst zich opnieuw een ware filmterrorist, een regisseur die zijn publiek niet alleen wil raken, maar pijn wil doen – in de waan dat zijn morele verontwaardiging hem daar een excuus voor biedt. A Hole in My Heart toont aan dat Moodysson van vorm kan veranderen, maar niet kan verhullen dat zijn tactiek nog altijd armoedig is.

De dvd bevat een fraai boekje met tekst van Moodysson, en wat documentairemateriaal met tumultueuze discussies tussen regisseur en acteurs.