Shadows of Time (Schatten der Zeit)

Neem de beginscènes, die verreweg de sterkste van de film zijn. Met goed gecomponeerde shots van ratelende machines en opwaaiend stof wordt een tapijtfabriek aan de rand van Calcutta neergezet. Twee kindslaven, Revi en Masha, ontfermen zich over elkaar. De jonge, onervaren acteurs (Sikander Agarwal en Tumpa Das) weten zonder veel woorden te gebruiken te laten zien hoe de liefde voorzichtig opbloeit.

En toch wringt er iets. Na een minuut of tien begint de pianomuziek te irriteren. Het is geen subtiele versterking van de sfeer: de romantiek krijgt uitroeptekens. Het lijkt alsof het een manier is om het verhaal netjes te variëren met sfeershots en muziek. Shadows of Time voelt opeens alsof je naar een project van het braafste jongetje van de klas kijkt: alles gaat keurig volgens de regels, maar dat maakt het tegelijkertijd ook saai. Daardoor komt het verhaal ook niet goed van de grond. Het is een prachtig, universeel gegeven: twee zielsverwanten ontmoeten elkaar, maar door wrange spelingen van het lot wordt het ze niet gegund om de rest van hun leven met elkaar door te brengen. Juist omdat het zo’n bekend verhaal is, moet het een flink eigen stempel krijgen om het niet in clichés te laten vervallen. Dat ontbreekt.

Lot

Bovendien, zo lijkt de Duitse scenarioschrijver en regisseur Florian Gallenberger te denken, kun je een universeel verhaal ongestraft verplaatsen naar elke willekeurige plek op de wereld. Hij koos voor India. Revi koopt Masha vrij, en ze spreken af elkaar bij volle maan bij de grootste Shiva-tempel te ontmoeten. Dat mislukt natuurlijk, en jaren lopen de twee, zonder het zelf te weten, vaak letterlijk langs elkaar heen.

Een interessante keuze, India. Door het kastenstelsel speelt juist het lot een belangrijke rol in de maatschappij; de Bollywoodfilms lijken op dit soort romantiek een patent te hebben. Toch heeft de film zelf weinig met India te maken. De eerste ontmoeting van de twee hint nog even naar het Hindoeisme: Revi, blauw door kleurstof, rijdt voorbij Mascha, die een amulet in de vorm van een stier vasthoudt: twee verwijzingen naar Shiva.

Het kastenstelsel wordt zelfs helemaal genegeerd, op een vage toespeling na. Zeker dertig jaar geleden was het vrijwel onmogelijk om je aan het systeem te ontworstelen. Maar zowel Ravi als Masha lukt het: de een door op een typisch westerse manier ‘carrière’ te maken, de ander door een hoge kaste te trouwen: Masha wordt als danseres in een bordeel door een rijke douaneambtenaar het hof gemaakt. Aangezien datzelfde gegeven in Pretty Woman bij ons zestien jaar geleden nog de wenkbrauwen deed fronsen, komt dit volledig ongeloofwaardig over. Nu is geloofwaardigheid niet het sterkste punt van de meeste Bollywoodfilms, maar die zijn zo ultiem romantisch dat je gemakkelijk over dat soort kritische punten heen kunt stappen. Shadows of Time mist alleen het sprankelende van die films. De markten, de rosse buurt, de tapijtfabriek, hoe prachtig ook in beeld gebracht: het dient slechts als decor. Gallenberger creëert met Shadows of Time een romantisch, Westers verhaal in een geromantiseerde, exotische omgeving. Alles klopt, maar tegelijkertijd klopt er niets van.