Een speurtocht in het Van Gogh Museum

De reacties op de brieven in vorm van kunstwerken zijn verspreid over het gehele Van Gogh Museum. De bezoeker krijgt zo de kans om ook aandacht te besteden aan de werken van Van Gogh en om, eventueel, verbanden te kunnen leggen met de werken van de eigentijdse kunstenaars. In de praktijk werkt het echter anders. Wanneer men als bezoeker komt voor de tentoonstelling When I Give, I Give Myself dan gaat daar de aandacht logischerwijs het meest naar uit. Doordat alle werken van de tentoonstelling verspreid zijn over het hele museum, is het meer een soort van speurtocht naar de bijbehorende kunstwerken. Het is daarom ook raadzaam om de brochure met daarin alle kunstwerken te gebruiken, aangezien die als handvat gebruikt kan worden om op te zoeken welke werken zich op welke etage bevinden. De brochure toont echter niet de exacte vindplaatsen van de kunstwerken, maar zo weet de bezoeker in ieder geval waar naar uit gekeken moet worden.

In relatie tot Van Gogh

Maria Barnas: Maria Barnas, A Brief History of Fame, 2015, sportprijzen, polyurethaan lak en epoxy hars, Courtesy Annet Gelink Gallery, Amsterdam.

Wanneer er echter weer een kunstwerk tevoorschijn komt, is dat in veel gevallen de moeite van het zoeken waard. De brief waarop de kunstenaar een reactie heeft gegeven wordt bij ieder werk gegeven, zodat de bezoeker de verbanden kan leggen. In het geval van Maria Barnas is dat verband duidelijk zichtbaar. Zij reageerde op een brief waarin Van Gogh schreef over zijn succes, waarvan hij soms ook somber werd. Haar werk ‘A brief history of fame’ bestaat uit sportprijzen. Normaal gesproken glimmen deze prijzen in het zilver of goud, maar in haar kunstwerk zijn de prijzen van volledig zwart materiaal gemaakt. Een ander werk, van Jan Fabre, toont op het eerste gezicht al een referentie naar ‘Head of a Skeleton with a Burning Cigarette’ van Van Gogh. Het werk bestaat namelijk uit drie sculpturale doodshoofden. En waar Van Gogh kleine verftoetsen naast elkaar plaatste, doet Fabre dat met het aan elkaar zetten van verschillende materialen, waardoor eenzelfde soort stijl ontstaat.

Reactie?

Michaël Borremans: Michaël Borremans, The Invader, 2010, olieverf op doek, Courtesy Zeno X Gallery, Antwerpen.

Er is echter één werk waar het verband met de bijbehorende brief niet gelijk duidelijk wordt. Dat is ‘The Invader’ van Michaël Borremans. De brief gaat als volgt: ‘… dus is langzaam en lang werken de enige weg en elk streven om het per se goed te willen doen, verkeerd. Want als je elke morgen weer op de bres staat, moeten er evengoed doeken mislukken als slagen’, (brief 823, 26 november, 1889). Het werk is een doek van twee voeten die gehuld zijn in schoenen, staand op een vloer. Niets duidt direct op een verwijzing naar de brief. Het werk is in 2010 gemaakt, maar wordt tijdens de tentoonstelling voor het eerst getoond. In de brochure staat dat het werk wellicht een reactie is op de brief, maar of dit ook daadwerkelijk zo is…

Voor een bezoek aan de tentoonstelling moet de tijd worden genomen. In de zoektocht naar de kunstwerken die bij de tentoonstelling horen, komt de bezoeker namelijk de prachtige werken van Van Gogh tegen, die je niet onopgemerkt aan je voorbij kunt laten gaan. Door deze integratie in de vaste collectie valt de tentoonstelling zelf echter een beetje in het niet, omdat de moeite moet worden genomen om alle werken te kunnen ‘vinden’. Toch blijft het interessant om te zien wat voor invloed Van Gogh in deze tijd nog heeft en hoe daar op verschillende en op de meest uiteenlopende manieren mee wordt omgegaan.