REVIVAL VOOR DÜRRENMATT?
Dürrenmatt had nog vier jaar te leven toen in 1986 zijn drie verhalen werden gepubliceerd. De val, Pech en Smithy zijn nu in het Nederlands vertaald.
Er is de laatste tijd meer werk van de schrijver uitgegeven. Een revival? Ook loopt dit seizoen zijn toneelstuk Het bezoek, gespeeld door de Vlaamse groep De Roovers.
Onrecht
Het verhaal Pech (Die Panne) stamt uit 1956 en leende zich later voor een luisterspel en een toneelstuk. Geplaagd door autopech mag handelsreiziger Alfredo Traps gastvrij de nacht doorbrengen bij een gepensioneerd jurist, die die avond met leeftijd- en vakgenoten een overvloedige maaltijd gebruikt. De oudjes zich over aan een virtuele rechtspraak. Het komt goed uit dat zich een passant heeft aangediend die, hoewel zich van geen schuld bewust, de rol van verdachte op zich neemt. Op grond van loslippige koetjes en kalfjes over zijn leven, volgt tot zijn verbazing een onontkoombare terdoodveroordeling. Een wonder van een verhaal: uiterst knap verzonnen, sterk geschreven. Waarschijnlijk wil Dürrenmatt zeggen dat alledaagse, onschuldig lijkende levensdaden er indirect toe kunnen leiden dat iemand in het ongeluk gestort wordt. Onrecht is dan ook een basaal thema in het oeuvre van de schrijver.
De val
Ook De val zit vol onrecht (de Duitse titel Der Sturz klinkt treffender). De val speelt in een Sovjet-achtig land waar een revolutie heeft plaatsgevonden, niet zonder de allicht nodige zuiveringen en executies. Het verhaal opent met een weinig formele vergadering van het Politbureau van de Partij. De ministers – waaronder doodgewone burgers zonder politieke ervaring en sommigen al verkerend in dronkenschap – worden aangeduid met kapitalen (al hebben sommigen denigrerende bijnamen). Zo krijgen ze weinig vlees en bloed en is inleving lastig, hoewel genoeg persoonlijks over ze wordt prijsgegeven. Tegelijkertijd benadrukt dat juist hun functioneren in een kermis van machtsuitoefening en -misbruik. Ze zijn door verraad of al dan niet verzonnen onderlinge aantijgingen allemaal onzeker van hun positie. In hun halve anonimiteit worden de machinaties van het regime kil beschreven, ongeveer zoals de werking van een machine uitgelegd pleegt te worden.
Topgangster
Smithy opent helaas niet met een helder exposé van personages en waar die mee bezig zijn. Het verhaal is één lange compacte alinea, wat de toegang niet erg bevordert. Het speelt zich af op het voor Dürrenmatt vreemde grondgebied van de VS, waar hij Smithy ook schreef. Smith is een topgangster die een chirurg in dienst heeft om zich te laten ontdoen van lijken. Maar diens weigering om van een bendelid de vrouw uit de weg te ruimen – met wie Smith kort een verhouding had – komt hem duur te staan.
In de verhalen draait alles weer om hét thema van Dürrenmatt: onrecht, gepleegd door een overmacht, of die nu een landsbestuur is of een onderwereldorganisatie. Pech alleen al rechtvaardigt aanschaf van de bundel.
