Over de complexe verhoudingen in een gezin

In de bundel komen de man, de vrouw en de kinderen aan het woord. Met de man en vrouw blikken we terug op het leven dat ze tot nu toe leiden. Voldoet het aan de verwachtingen? Welke dromen van vroeger hebben het heden gehaald? Met welke ogen kijken zij naar hun kinderen, die op hun beurt ook weer (andere) dromen koesteren? Andersom schetsen de kinderen hoe zij door de wensen en verwachtingen van hun ouders aan hen gebonden zijn.

Het lichaam, gevormd door het leven
Alle partijen krijgen van Dangre een geheel eigen, herkenbare stem. De man kijkt met weemoed terug op zijn leven, waarin dromen niet zijn uitgekomen en de levensdrift langzaam is uitgedoofd. En ook de vrouw vraagt zich af: ‘Waarom ben ik met hém, met deze man, samen?’ Maar zij weet dit ontevreden gevoel – beter dan de man – te relativeren. Ondertussen zien zij de levenslust van hun kinderen; de generatie na hen, die hun eigen dromen najaagt.
 

            (…) Lang geleden stookte ook jij 
            op je zolderkamer pure levensdrift. 

            Je zou elke nacht door meisjesharten kruipen 
            en met pen of patent van je tijdgenoten 
            wegsluipen. Het werd niets. Geen roem 

            of poen of Porsche. Alleen een loonstrook 
            die met je hoogmoed spot en een zoon 
            die maar geen koning wordt. 

Dangre maakt het lichaam tot opslagplaats van de emoties en laat het spreken over alle teleurstellingen en herinneringen. Er is sprake van ‘kilo’s verloren vreugde die zich in hun heupen hebben gewurmd’ en ‘oude geliefdes die als artrose door je gewrichten zingen.’ Daarnaast realiseren de man en de vrouw zich door het ouder wordende lichaam dat er steeds minder tijd overblijft om dromen te laten uitkomen. Langzaam beginnen ze te geloven dat hun kinderen die wel in hun plaats kunnen vervullen.

Donkere momenten en berusting
In het midden van de bundel wordt de sfeer steeds donkerder. Er wordt geaarzeld en getwijfeld. Het vertrouwde maakt uitzichtloos. De basisbehoeften worden geleefd, terwijl er in vroeger tijden zo veel te ontdekken was. De liefde is nu op sterven na dood.
 

            Ach, laat het zijn, denken wij
            en blijven dromerig zitten in jaren
            van traag verongelukken in elkaar.

Toch volgt na dit donkere gedeelte het deel waarin de kinderen op de wereld worden gezet. Gaan zij de boel redden? Als de volgorde in de bundel chronologisch is bedoeld, was de liefde daarvoor al min of meer tot een einde gekomen en maakt dit gegeven het vervolg nog pijnlijker.

Het slotgedicht ‘CS’ speelt zich af op een groot station. Dit gedicht zet de rest van de gedichten in een ander licht. Eerst overweegt de hoofdpersoon nog voor de trein te springen en er een einde aan te maken. Maar dan realiseert hij zich dat zijn verlangens waarschijnlijk de verlangens van velen zijn. Of hij zich dat op tijd realiseert om de relatie met zijn vrouw te behouden, is de vraag.

Het getuigt van veel inlevingsvermogen dat Dangre zonder al deze stadia binnen het gezin zelf doorlopen te hebben, elk van de betrokken partijen van een overtuigende stem weet te voorzien. De vragen en persoonlijke worstelingen van de gezinsleden worden scherp in beeld gebracht, zodat de onderlinge sfeer pijnlijk duidelijk bij de lezer overgebracht wordt.