Mooi debuut voor wie eruit wil halen wat erin zit

Renske Jonkman (1982) is de winnares van de Lowlands Blogwedstrijd 2009, vermeldt de achterflap. Goed, nog geen P.C. Hooftprijs, maar het begin is er. De aanbeveling van Leon Verdonschot liegt er ook niet om: ‘Een nieuwe schrijver met talent en lef.’ Daar staan er volgens de uitgevers ieder jaar weer een stuk of veertig van op, allemaal even zouteloos en vervuld van verheven onzingedachten, maar met Renske Jonkman is wel degelijk iets bijzonders aan de hand.

Geer en Goor
Ten eerste is er de omvang van haar roman. Meer dan driehonderd pagina’s is zeldzaam voor een jonge debutant. Jonkman toont zich in staat de twee verhaallijnen (het heden, dat in de verleden tijd wordt beschreven, en het verleden, dat in de tegenwoordige tijd staat) op een fraaie manier naar elkaar toe te schrijven.

De inhoud van het verhaal lijkt op het eerste gezicht van minder ambitie te getuigen: Hazel woont in een goor studentenhuis op de Wallen. Ze studeert filosofie. Dat studeren hoofdpersonages wel vaker, al hebben ze vaak maar één filosoof grondig gelezen en van een aanwezigheidsplicht of langstudeerboete wordt nog nergens gerept. Kortom, de hemel. Ze woont in huis met twee getikte jongens, die heel Giphartiaans Das en Keizer heten en als een soort intellectuele Geer en Goor vooral dienen als antithese voor Hazels depressie. Er wordt wat gezopen, er wordt wat gesnoven en er wordt veel langs de grachten geslenterd. Alleen als Hazel haar suf-burgerlijke vriendje-van-vroeger Mart kan bedriegen, komt ze even in actie, om vervolgens weer terug te vallen in de lethargie van het grote nietsdoen.

Hoe anders is het gesteld met haar vroegere zelf: een sportief en komisch meisje, dat zich misschien een beetje in haar eigen wereldje opsluit. In de idylle van het Noord-Hollandse gezin waar Hazel opgroeit blijken barstjes te zitten. En die barstjes worden scheuren en die scheuren worden gaten, zeker als blijkt dat haar broer Jaris, die Hazel idealiseert, psychisch in de knoop zit. Langzaam zien we de kinderlijke, vrolijke Hazel veranderen in een cynische jongvolwassene met een bindingsangst van heb ik jou daar.

Pijltjes langs de route
Jonkman dúrft. Haar debuut vertoont opvallende overeenkomsten met Philip Huffs Dagen van gras, waarin ook op knappe wijze een psychische kwaal wordt beschreven. Net als bij Huff zijn de kwetsbare scènes die over verdriet en ziekte gaan, over de onvatbaarheid van wat er nu precies gebeurt, het sterkst. De passages over het studentenleven zijn prima geschreven, maar het blijven de verzuchtingen van intelligente jongeren die door hun persoonlijke crisis gaan en daar ontzettend druk mee zijn.

Die oppervlakkige pijn (die bij Hazel echter wel voortkomt uit écht verdriet) maakt ongeduldig: het zelfmedelijden van somberende studenten is een pad dat zo vaak door jonge debutanten bewandeld is dat er inmiddels pijltjes langs de route staan. Naar rechts voor een traumatische gebeurtenis in je jeugd. Naar links voor een wild studentenfeest. Rechtdoor voor een beetje zelfinzicht.

Impliciet
Zo gaan we niet met elkaar om is een roman die op zijn sterkst is als de vertelster nog niet alles begrijpt van wat er om haar heen gebeurt. Dat gaat ten koste van sommige personages – zo blijven de ouders en het zusje van Hazel bordkartonnen figuren waaruit veel meer te halen was geweest –, maar het is juist in deze passages dat Jonkman haar talent om dingen impliciet duidelijk te maken toont. In de veel meer rechttoe rechtaan geschreven stukken over het heden ontbreekt die subtiliteit soms, al zitten er tussen de talrijke dialogen ook prachtige zinnetjes verborgen. Het zit erin, in deze roman, je moet alleen wel bereid blijven het eruit te halen.

Lees hier een voorpublicatie van Zo gaan we niet met elkaar om.