De wereld als speeltoneel

In zijn programma Heerlijk Eerlijk Heertje gaf Heertje – oprichter van de Comedytrain en daarnaast bekend van Dit was het nieuws – al een beeld van wat er achter de schermen bij de televisie gebeurt en nu is er dus zijn boek Mark Rutte is lesbisch. Een genot om te lezen, vooral door het vermogen van de auteur om zich over alles te verwonderen. Dit leidt niet alleen tot hilarische passages, zijn manier van kijken stemt ook tot nadenken over de invloed van de media op ons gedrag.

De eerste zin van Heertjes boek luidt: ‘De rijke kat sterft in Chicago aan een hartaanval’. Volgens de uitgeefster een hele slechte openingszin. Zij raadt de auteur aan de lezer zijn boek binnen te lokken met een veel aantrekkelijker begin. Anders wordt zijn boek geen bestseller. En laat dat nu precies zijn wat Heertje de lezer duidelijk wil maken: alles draait om de vorm, de inhoud wordt er later bij verzonnen.

Heertje beschouwt het leven als een Circus en de mensen die in dat Circus spelen als acteurs. Op zich niet zo’n heel origineel standpunt: Vondel beschreef de wereld al als een speeltoneel waarin ieder zijn rol speelt. Toch kun je het rustig aan Heertje overlaten om hiervan in onze tijd de consequenties aan te tonen, want zijn naïef-verwonderde uiteenzettingen over het Circus zijn hilarisch en ontluisterend tegelijk.

BN’ers
Om uit te zoeken hoe de dingen ‘echt’ werken, staat Heertje allereerst stil bij het fenomeen BN’ers. Die worden vaak gevraagd om televisieprogramma’s op te leuken, zodat er meer mensen naar kijken. Omdat Heertje zelf een BN’er is, kan hij zonder moeite putten uit eigen ervaringen. Dagelijks krijgt hij mails voor programma’s die om een BN’er vragen; de ene keer om ‘op een bevlogen manier of juist met een knipoog’ over hun mooiste plek te praten, een andere keer om tien vragen te beantwoorden ‘over iets wat met gezondheid en leefstijl te maken heeft’. Als Heertje nee zegt, dan is dat geen enkel probleem: BN’ers zijn immers inwisselbaar en uiteindelijk zijn er altijd een paar die nooit nee zeggen. Zij worden telkens als laatste gebeld.

Omdat de auteur koste wat kost duidelijk wil maken dat wij ons voortdurend laten bedotten door de vorm, attendeert hij de lezer er doorlopend op dat hij of zij een boek aan het lezen is en hoe een goed boek nou precies werkt. ‘Op een gegeven moment moet jij niet meer doorhebben dat je een boek aan het lezen bent.’, schrijft Heertje. ‘Dan zitten wij eigenlijk samen vanuit mijn hoofd naar de wereld te kijken.’ En dan maakt het niet meer uit wat je zegt, aldus de auteur, want dan geloven wij het toch wel. Net zoals we alles geloven wat onder de noemer wetenschap wordt gepresenteerd.

Circusact
Hoewel we inmiddels wel denken te weten dat het ook in de politiek louter om de vorm draait, is Heertjes hoofdstuk hierover toch een van de beste. Hij interviewt namelijk de voormalige voorzitter van de Arabisch-Europese Liga, Abdou Bouzerda. Die vertelt openhartig over de enige manier waarop hij aan het publieke debat kan meedoen. Om mee te kunnen praten in een televisieprogramma moet je een ‘Circusact’ opvoeren. Daarom riep de AEL in reactie op Wilders’ Fitna-film, dat zij bezig was met een anti-Fitna-film. Die film hebben ze in grote haast in elkaar geflanst, alleen maar om te mogen aanschuiven bij Nova. Het schrijnende is alleen dat iedereen wel de anti-Fitna-film onthoudt, maar niet de genuanceerde standpunten die de AEL eigenlijk wil uitdragen.

Daarmee wordt duidelijk dat Heertjes verwondering meer dient dan alleen maar de lach. Het is duidelijk dat in onze samenleving, geregeerd door de media, niet meer naar een slechte acteur wordt geluisterd (denk bijvoorbeeld aan Job Cohen). Volgens Heertje is er nooit een tijdperk geweest ‘waarin je zoveel met Circusacts werd gebombardeerd als het tijdperk waarin wij leven’. Het is moeilijk om voor dit probleem een oplossing te bedenken, temeer omdat het maar de vraag is of er wel zoiets bestaat als een ‘echte waarheid’ buiten het Circus om. In ieder geval demonstreert Heertjes ontzettend grappige manier van schrijven de bedenkelijke manier waarop de Circusacteurs te werk gaan. En voor degenen die willen weten waar de titel op slaat: lees het boek!