Richtinggevend

Broze stad, dat in 1985 door de Amerikaan Paul Auster werd geschreven, is onderdeel van zijn New York Trilogie, een serie verhalen rond een geheim dat ontrafeld moet worden. In Broze stad is Daniel Quinn de hoofdpersoon. Hij is een literair auteur die alleen nog maar detectiveverhalen schrijft onder pseudoniem. Op een gegeven moment wordt hij herhaaldelijk gebeld door een hem onbekende Peter Stillman, die op zoek is naar de privé-detective Paul Auster. Deze Peter Stillman blijkt als jongetje jaren opgesloten te zijn geweest door zijn godsdienstwaanzinnige vader, in de hoop dat hij ‘de taal van God’ zou gaan spreken. Zijn vader zal zeer binnenkort vrijkomen uit de gevangenis en Quinn, die zich uit nieuwsgierigheid besluit voor te doen als Auster, wordt nu geacht hem te schaduwen. Tijdens deze bezigheid doet Quinn enkele bijzondere ontdekkingen, en uiteindelijk spreekt hij vader Stillman aan en weet hij diens beweegredenen te achterhalen. Na verloop van tijd verliest hij beide Stillmans echter uit het oog en blijft hij maanden voor het hotel van vader Stillman zitten wachten in een steegje, waardoor hij verwordt tot een van de zwervers die hij zelf voorheen beschreef.

Niet-visueel werk

Het is opmerkelijk dat juist Broze stad is gekozen voor een bewerking, want het verhaal is, zoals Art Spiegelman het in zijn voorwoord van deze bewerking noemt, “een verrassend niet-visueel werk”. Uit dezelfde inleiding blijkt dan ook dat de bewerkers, Paul Karasik en David Mazzucchelli, veel moeite hebben gehad met het verwoorden van de vele filosofische, theologische en mysterie ontrafelende delen. Het is daarom opvallend hoe sterk de bewerking de originele roman weet te volgen. Er zijn maar weinig stukken weggelaten en vrijwel alle dialogen zijn in de strip opgenomen. Deze overeenkomst wordt versterkt doordat vertaler Bartho Kriek eerder de roman vertaalde en de bewoordingen zodoende vrijwel hetzelfde zijn. De niet-visuele delen zijn helder opgelost door bijna iconografische plaatjes te gebruiken, zoals wanneer mevrouw Stillman Peters jeugdverhaal vertelt. Het vertragen van beelden wordt ook vaak gebruikt om stukken met veel dialoog of achtergrond te ondersteunen, bijvoorbeeld wanneer Quinn de echte Paul Auster ontmoet.

Mechanische kaders, mechanische lijven

Een stuk waarover Spiegelman heel lovend is, is de monoloog van Peter Stillman waarin hij zijn levensverhaal vertelt. De kaders hiervan zijn strak en gelijkmatig ingericht zodat het een verbeelding is van Stillmans mechanische manier van spreken. Maar het is de vraag of iemand die de roman niet heeft gelezen, dit ook zo ziet. Zijn aandacht zal misschien eerder uitgaan naar de spreekballon die niet boven de figuur zweeft, maar die diep uit de mond van Peter lijkt te komen. De mechanische bewegingen van Stillmans lichaam zijn ook moeilijk te onderscheiden, omdat het hele boek in een beetje een stijve stijl is getekend. De stijfheid van dit personage is dus in de strip niet zo overduidelijk als in de roman. Dit is een interessant punt, waar je duidelijk kunt zien dat de beeldtaal van strips soms nog niet zo universeel en ontwikkeld is als in andere kunstvormen. Dit soort discrepanties maakt het medium juist interessant, aangezien er nog heel veel over te filosoferen en discussiëren valt.

Levende schrijver

Bovenstaande opmerking is eigenlijk een van de weinige, en dan nog kleine, kritiekpunten die je op Broze stad kunt hebben. De bewerkers zijn er zeer goed in geslaagd om een strip te maken die richtinggevend is voor stripbewerkingen van literatuur, niet in de minste plaats omdat de originele auteur zijn commentaar heeft kunnen geven en de strip door twee zeer bekwame vaklieden in elkaar is gezet, met ondersteuning van stripgrootheid Spiegelman. Broze stad laat zien dat juist het bewerken van teksten van een nog levende en jonge schrijver, evenals een samenwerking met hem, een zeer interessant voorland is.