De roman die een muziekstuk had moeten zijn

Omdat Alexander Norberg zijn laatste concert alleen met de beste musici van Europa ten gehore wil brengen laat hij de zangeres Rebecca uit Zwitserland komen en de jonge sopraan Marcel Vanut uit Italië. Lecca, die voor zijn eerdere roman Portret in zwart de Prix du Premier Roman won, schreef Het laatste concert toen hij op reis was door Europa. Het is te merken dat hij zich door zijn reis heeft laten inspireren. Verschillende Europese steden doen dienst als plaats van handeling.

Afrekenen met tegenstellingen

Norberg wil zijn laatste concert spelen voor mensen die willekeurig uit het IJslandse telefoonboek zijn geselecteerd, en die bij voorkeur geen verstand hebben van muziek. Daarmee wil hij afrekenen met het onderscheid tussen hoge en lage cultuur. Dit vormt een rode draad in het boek, evenals de tegenstellingen tussen goede en minder goede afkomst en die tussen arm en rijk.

De willekeur bij het verdelen van de toegangskaarten pakt vooral voor de Zweedse fan Oscar dramatisch uit. De jongen gaat tot het uiterste om een kaart te bemachtigen en betaalt uiteindelijk een te hoge prijs. Maar ook voor de orkestleden en Norberg zelf is dit laatste optreden een ingrijpend moment. Meer dan één carrière zal sneuvelen.

Verbanden en emoties

Het laatste concert is een donkere roman, waarvan het kille Reykjavik het perfecte decor vormt. De dromen die de personages koesteren worden één voor één stukgeslagen. Hun levens worden geregeerd door angst voor dood en verval, verveling en eenzaamheid. Anderen lijden aan nachtmerries en voelen zich opgesloten door de in hun gestelde verwachtingen. Dat klinkt beklemmend, maar het tegendeel is waar.

Het wordt de lezer namelijk moeilijk gemaakt om zich in al die diepe emoties te verplaatsen. De vele personages worden zo karig uitgewerkt dat de herkomst van die diepste gevoelens niet echt duidelijk wordt. Ook de onderlinge persoonlijke relaties worden kort en bondig uiteengezet, maar hebben binnen het grotere kader niet altijd een toegevoegde waarde. Zo heeft Rebecca, die een deel van de vocalen voor haar rekening zal nemen, een adoptiezoon en wordt aan de lezer precies uitgelegd hoe zij elkaar ontmoet hebben. Op deze manier worden meerdere personages ten tonele gevoerd, die daar vluchtig verblijven om vervolgens even geruisloos weer te verdwijnen. Op eenzelfde wijze worden vaak onbelangrijke gebeurtenissen gedetailleerder uitgewerkt dan nodig is. Daarnaast expliciteert Lecca steevast verbanden die in het boek van waarde zijn, waardoor er voor de lezer helaas maar weinig ruimte overblijft om deze zelf te leggen.

Verlossend einde

De torenhoge beloftes die de flap doet, worden helaas niet waargemaakt. Lecca zou in dit boek zijn liefde voor muziek, Europa en schrijven samen hebben willen brengen in een tragisch verhaal met een verlossend einde door toedoen van de muziek, maar daarin is hij niet geslaagd. De emoties zijn daarvoor te dik aangezet en de samenhang is te broos. De emoties die Lecca had willen oproepen waren waarschijnlijk, zoals het motto voorafgaand aan de roman al zegt, beter tot hun recht gekomen in een goed muziekstuk.