Marlon Brando’s luchtkastelen

Fan-Tan is het resultaat van een van de filmprojecten die het duo ooit voor ogen stond. Brando had begin jaren 80, toen hij op ‘zijn’ eiland in Tetiaroa in de Pacifische Oceaan verbleef, een idee voor een film. Hij stelde zich een grootschalige piratenfilm voor, een ouderwets spektakel dat zich in de jaren 20 op en rond de wateren van Zuidoost-Azië moest afspelen. Brando bedacht zichzelf de hoofdrol toe, wilde de film opnemen bij zijn exotische residentie en het geheel door Cammell laten regisseren. Uiteindelijk besloot het duo het verhaal eerst in boekvorm te lanceren om zo de financiering van de film te vergemakkelijken.

Bizarre voorgeschiedenis

Marlon Brando

Na veel overleg nam Cammell deze taak op zich, en al gauw had hij Brando’s verhaal tot een lijvige roman omgetoverd. Maar Brando verloor gaandeweg zijn interesse in het verhaal, zoals hij het ook liet afweten bij die vele andere ambitieuze filmplannen die hij tot aan zijn dood in 2004 uitdacht. Cammell, het genie achter het baanbrekende Performance (1971), zou in zijn moeizame carrière nog slechts drie films maken voordat hij zichzelf in 1996 een kogel door het hoofd joeg. Cammells weduwe en de dochter van een vriendin van Brando, China Kong, bracht het oude manuscript onlangs onder de aandacht. De gerenommeerde filmhistoricus (en Brando-biograaf) David Thomson zorgde voor de afwerking. Hij voorzag het boek niet alleen van een verhelderend nawoord, maar voegde bovendien een ontknoping toe. Voor deze ontknoping, die in het manuscript zelf ontbreekt, baseerde hij zich op een schets van Cammell.

Dit is de bizarre voorgeschiedenis van de roman Fan-Tan. Het publiceren van een onvoltooid boek dat als basis moest dienen voor een nooit gemaakte film is op zijn minst dubieus te noemen. De lezer (wie anders dan filmfanaten en Brando-fans?) hoeft zich dan ook niet op eersteklas literatuur te verheugen; Fan Tan is toch vooral de basis voor een spektakelfilm en biedt als zodanig een fraaie impressie van wat er had kunnen komen, maar veel meer ook niet.

Zwakke replieken

Van Brando’s droomproject maakten Brando en Cammell (alhoewel deze laatste het boek vrijwel alleen schreef, volgens Thomson) een vlotte avonturenroman, die qua verhaal en thematiek weinig opzienbarend, maar op een eigenaardige manier toch wel stijlvol is. Cammells staccato stijl met korte, krachtige zinnen en bij tijd en wijle frappante beeldspraak weten te boeien. Maar hij is geen meester in dialogen: zijn handvol films blinken bepaald niet uit in sterke replieken. White of the Eye (1987) boette zondermeer aan kracht in door de zwakke teksten en de one-liners van Wild Side (1996) werken alleen als Christopher Walken ze uitspreekt. De bizarre een-tweetjes uit Performance klonken overtuigender, wellicht omdat ze door en door Brits waren. In Fan-Tan hanteert Cammell verschillende accenten, waaronder Aziatisch, Amerikaans en Brits, met wisselend succes: sommige personages komen op papier kolderiek over. Bovendien maakt de overdaad aan taalvariaties het boek eerder kunstmatig dan meeslepend.

En wat te denken van een liefkozende verklaring als ‘I dreamed you were a mango. With the shimmering wings of a moth.’? Cammells erudiete taal en zijn gemaakte dialogen vormen een vreemd contrast met de basale drijfkracht van de plot: veel rauwe romantiek, seks, macht, geweld en actie. Hij wekt er een fraaie, groezelige sfeer mee op waarbij je je een aardige film kunt voorstellen, maar dat de film nooit gemaakt had kunnen worden is evident. In de jaren 80 werden er genoeg grove puberprojecties naar het witte doek vertaald, maar in de vorm van een exotische piratenfilm lijkt dat een hopeloze fantasie.

Herhaling

Het bleef dus bij dit curieuze boek, maar vreemd genoeg zou het voorval zich herhalen. Enkele jaren na het debacle benaderde Brando Cammell voor een nieuwe boevenfilm: Jericho. Het is geen verrassing dat ook dit project ondanks grondige voorbereiding nooit gerealiseerd werd (Brando liet het opnieuw afweten): een van de talloze luchtkastelen van de excentrieke acteur en een van de vele filmprojecten die Cammell helaas nooit mocht realiseren. Cammells film Performance werd toegeschreven aan zijn co-regisseur Nicholas Roeg, die later ook veel meer succes oogstte. En nu wordt Cammells naam met Fan-Tan overschaduwd door de veel bekendere Brando, terwijl deze laatste het uiteindelijke manuscript niet eens gelezen zou hebben. Het is dus een terugkerende, bittere ironie dat Cammells naam nu als tweede op de kaft van Fan-Tan staat.

Donald Cammells biografie verschijnt binnenkort bij FAB Press; zijn tweede film Demon Seed verscheen onlangs op dvd.