Van je familie moet je het hebben

Jowi Schmitz is hard op weg een literaire duizendpoot te worden. Ze schrijft recensies, korte verhalen en binnenkort gaat haar eerste toneelstuk in première. In haar eerste roman Leopold, die in 2005 uitkwam, toonde Schmitz al aan dat ze haar personages op een beheerste manier tot leven weet te wekken. In Kus van je Zus laat ze zien dat dit geen toevalstreffer was.

Onvoorwaardelijke zusterliefde

Het boek begint op het moment dat de hoofdpersoon Vera Meyer het bericht ontvangt dat haar zus Marrit in het ziekenhuis is beland. Al heel snel blijkt dat haar relatie met haar zus op zijn zachtst gezegd problematisch is, ook al is Vera’s liefde voor haar zus onvoorwaardelijk:

“‘Vroeger hadden we een verbond.’
‘Vroeger is voorbij.’
‘Hoezo?’
‘Weet je het niet meer?’ Ze kijkt me scherp aan.
Mijn geheugen is grillig, hele stukken jeugd zijn verdwenen. Soms doemt er wel eens een flard op, maar zeker niet op commando. Ik weet alleen dat ik haar moet redden. Mijn zus. Mijn superzus.”

Vanaf dat moment volgen we Vera tijdens haar zoektocht naar die flarden van haar verleden, waarbij blijkt dat haar leven wel erg complex in elkaar steekt. Haar vriend is voor langere tijd op zakenreis en Vera probeert via e-mail en sms-berichten met hem in contact te blijven. Gaandeweg wordt echter duidelijk dat hij wel eens een stuk langer weg kan blijven dan Vera beseft, of durft te erkennen. Langzaam maar zeker wordt zichtbaar hoe de façade die zij in de loop der jaren om zich heen heeft opgetrokken begint te rammelen en scheuren. Dat heeft onder andere invloed op haar werk, waar het voor haar steeds moeilijker wordt om haar wanen van de werkelijkheid te onderscheiden. Ze valt steeds vaker uit haar rol, helemaal nadat Marrit plotseling overlijdt.

Uitstekend gedoseerd

Vanaf dat moment lopen Vera’s waanideeën dwars door de werkelijkheid heen en is ze niet meer in staat om haar eigenaardigheden te maskeren. Tegelijkertijd herinnert ze zich steeds meer momenten uit haar jeugd, waardoor geleidelijk een compleet beeld ontstaat van de ongelijke verstandhouding met Marrit. De zoektocht naar het einde van het verbond met haar zus voert haar terug naar het bungalowpark, waar ze vroeger met haar ouders en zus de vakanties doorbracht. Daar komen uiteindelijk haar verdrongen jeugdherinneringen naar de oppervlakte, zoals het moment waarop haar vader het gezin verliet en het schuldgevoel dat Vera daar over had. Uiteindelijk heeft ze de keuze om zich mee te laten slepen in haar fatale waanideeën, of zich vast te klampen aan de werkelijkheid.

De manier waarop Jowi Schmitz de draden van het verhaal afwikkelt, is bewonderenswaardig. De moeizame relatie van Vera met haar familie en haar minnaars – vaak afdankertjes van de veel mooiere Marrit – wordt op een haast terloopse maar ook uitstekend gedoseerde manier vrijgegeven. De manier waarop Vera zich vastklampt aan de liefde voor haar soms zo wrede zus grenst aan het wanhopige, want:

“Als je niet van je familie hield, hielden ze ook niet van jou. Dat wist ieder kind.”

Knettergek

Jowi Schmitz heeft met de figuur Vera Meyer een aandoenlijk personage geschapen, dat het in zich heeft om een nationaal synoniem te worden voor neurotische borderliners. Aan het begin ontstaat al een vermoeden dat Vera een ongewoon nerveus en behaagziek type is, maar naarmate het verhaal vordert blijkt dat de kwalificatie knettergek misschien meer op zijn plaats is. Vera is een figuur om van te houden. Tegelijkertijd is het echter ook volstrekt begrijpelijk dat haar omgeving moeite heeft met haar goedbedoelde maar verstikkende gedrag.

Kus van je Zus blijft tot aan het einde blijft fascineren. Jowi Schmitz slaagt er in om de eenzaamheid te schetsen van een vrouw die ogenschijnlijk midden in het leven staat, maar de grootste moeite heeft om zich daarin staande te houden. Het lukt haar alleen door haar identiteit op te offeren, net zoals haar vader dat deed:

‘Jullie mogen het niet verder vertellen, maar ik ben een kameleon.’, zei hij plechtig. ‘Een geboren diplomaat. Ik voeg me naar de situatie. Ik geef mensen het gevoel dat ze willen hebben, zo maak ik me geliefd. Daarom ben ik ook verkoper, daarom kan ik dat zo goed. Iedereen gelooft dat wat ik te verkopen heb geweldig moet zijn. Terwijl ik eigenlijk een rol speel.’

Een rol speelt iedereen wel eens, en waarschijnlijk kennen we allemaal wel een Vera, of herkennen we meer van haar in onszelf dan we willen. Schmitz is er in geslaagd om in Kus van je Zus een pijnlijk mooi verhaal over familieverbanden en eenzaamheid te vertellen. Toch is het zeker geen loodzwaar boek. Integendeel: tot aan het einde hanteert Schmitz een ongedwongen en humoristische stijl die het verhaal luchtig houdt en waarvoor eigenlijk uitsluitend superlatieven op hun plaats zijn.