Oud nieuws

Historische vergelijkingen zijn hot. Onlangs nog vergeleek Geert Wilders zijn politieke ideeën met die van de zeventiende-eeuwse Ware Vrijheid: een term waarmee regenten bedoelden dat de politieke macht in handen moest liggen van de Staten en niet in die van de stadhouder. Wilders doelde echter vooral op de vrijheid in de moderne zin des woords (iedereen moet vrij zijn om te zeggen wat-ie wil) en dus buitelden deskundigen al snel over elkaar heen om uit te leggen waarom de vergelijking mank ging. De vergelijking had niet misstaan in de bundel van Cohen: die had ongetwijfeld mooi uitgelegd wat ervan klopt.

Tuigdorpen

Voor nrc.next schreef Cohen van 2008 tot 2011 de rubriek ‘Van tijd tot tijd’. Daarin vergeleek hij telkens een actuele met een historische gebeurtenis. Honderd van deze columns zijn nu gebundeld. Zij dienen om de waan van de dag te relativeren, verschillen te signaleren en mechanismes bloot te leggen, aldus de auteur in zijn voorwoord.

Het idee om oud en recent nieuws naast elkaar te leggen is buitengewoon aardig, niet in het minst omdat de lezer er veel van opsteekt. Zo blijken ideeën over ’tuigdorpen’ al te dateren van het begin van de negentiende eeuw (laat arme mensen hard werken in armenkolonies, om ze zo te beschaven) en kent Wikileaks zijn voorganger in de gelekte ‘Pentagon Papers’ uit 1971. En wie denkt dat ADHD een modeziekte is, wordt eveneens uit de droom geholpen. Eind negentiende eeuw had iedereen last van ‘neurasthenie’, met als symptomen: ‘gebrekkige concentratie, prikkelbaarheid en slapeloosheid’. Eén ding dat na lezing dus als een paal boven water staat, is dat ‘nieuws’ eigenlijk helemaal geen nieuws is, maar dat dezelfde discussies steeds in andere vormen terugkeren.

Doemdenken

Dat we toch steeds weer denken met iets nieuws te maken te hebben, komt omdat gebeurtenissen ongelooflijk snel uit het collectieve geheugen verdwijnen. Wie weet nog dat in 1900 de Nederlandsche Cocaïne Fabriek (!) werd opgericht, om coke als geneesmiddel te produceren? En dat het vervallen Anne Frankhuis in 1954 bijna was gesloopt om plaats te maken voor een textielfabriek – terwijl recentelijk nog zoveel te doen was om de Anne Frankboom? Fantastische weetjes, die de actualiteit in een heel ander licht plaatsen. En omdat ook de discussie over de Anne Frankboom en andere ‘actuele’ gebeurtenissen soms alweer vergeten zijn, leidt de auteur zijn columns gelukkig in met een korte samenvatting van wat er ook alweer aan de hand was.

Cohens vlotte pen en zijn gave om in enkele regels haarscherp uit te leggen hoe bepaalde discussies vroeger werden gevoerd, leiden vaak tot relativering van onze huidige opvattingen. Zo kon de destijds bekende advocaat Edward Brongersma in de jaren zeventig – de jaren van de seksuele revolutie – nog rustig zeggen dat hij een kind ‘de mens op zijn mooist vond’ en dat hij niet opgewonden kon worden van volwassenen. Tegenwoordig zou zo’n uitspraak op massale kritiek stuiten.

Maar het mooist is toch de geschiedenis van het doemdenken. Zo waarschuwde de Britse econoom Thomas Malthus al in de achttiende eeuw voor de enorme bevolkingsgroei: voedselproductie zou die groei nooit kunnen bijbenen. Generaties wetenschappers voorspelden in soortgelijke bewoordingen het einde van de wereld, tot en met Al Gore een paar jaar geleden. What’s New is daarom vooral een aanrader voor zowel vooruitgangsdenkers als cultuurpessimisten. Als zij elke dag één column van Cohen lezen, zullen zij de waan van de dag ongetwijfeld gaan relativeren.