De man met talent

De Zweed Håkan Nesser vergaarde in de jaren negentig bekendheid met zijn tiendelige reeks over inspecteur Van Veeteren. Zijn literaire thrillers werden onder andere uitgeroepen tot Beste Misdaaddebuut in 1993 en Beste Zweedse Misdaadroman in 1994 en 1995. Dat Nesser nog steeds meedoet bewijst hij met zijn Barbarotti-reeks, die in Zweden al grotendeels verschenen is. Her eerste deel, De man zonder hond, is nu naar het Nederlands vertaald. Er staan in ieder geval nog drie Nederlandse vertalingen op de planning.

Wegvallende maskers
Ontmoet de familie Hermansson. We hebben de onlangs gepensioneerde Rosemarie, die ofwel zichzelf, ofwel haar man Karl-Erik wil vermoorden. Dan is er Ebba, een vaderskindje dat geen genegenheid toont, vooral niet naar haar jongste zoon Kristoffer. Hij staat altijd in de schaduw van zijn oudere broer. Deze betreffende broer, Henrik, is een wonderkind dat vermoedt dat hij op jongens valt. Dan hebben we nog Ebba’s broer Robert de Rukker die zich heeft blootgegeven op televisie. En tot slot zusje Kristina, die het niet meer uithoudt met haar man Jakob. Deze meute komt samen om de verjaardagen van Karl-Erik en Ebba te vieren.

Dat kan natuurlijk niet goed gaan. Geen van de aanwezigen, op wellicht de jarige jobs na, heeft zin het tweedaagse feest bij te wonen. De gasten spelen een toneelstukje, waarbij ‘datgene wat in het najaar gebeurde’ angstvallig van de onderwerpenlijst wordt vermeden. Tot op de eerste avond Robert verdwijnt. Karl-Erik ziet dit als het zoveelste bewijs van Roberts gebrek aan solidariteit en verbiedt Rosemarie om de politie te verwittigen. Maar als de volgende nacht ook Henrik onvindbaar is, dienen zich twaalf langzame maanden van onzekerheid aan.

Geheel tegen de gevestigde patronen binnen de misdaadliteratuur in is de diender die de zaak op zich neemt, inspecteur Barbarotti, een aardige man en een goede vader. Hij is dan wel gescheiden, maar verafgoodt zijn achttienjarige inwonende dochter, kent zijn eigen gebreken en is geen workaholic. Integendeel, hij is eerder ondoordacht, met een neiging naar nonchalance. Barbarotti worstelt met existentiële kwesties, vooral met de vraag of er een God is die reageert op gebeden en lofzangen. Hij heeft een heerlijk droogkloterig puntensysteem ontwikkeld voor gebeurtenissen in zijn leven, dat moet aantonen of God wel of niet bestaat.

Hoe en waarom
Nesser heeft deze literaire thriller met een nuchtere, directe humor geschreven. Dit maakt deze kloeke roman heel prettig leesbaar, met genoeg psychologische diepgang om de spanning in het familiedrama te houden. Hoewel de ontknoping van de zaak al snel gesuggereerd wordt – geheel onsubtiel, het moet gezegd worden – gaat het in De man zonder hond niet om de vraag wie, of hoe, en zelfs niet eens waarom, maar om het proces waar de verschillende familieleden doorheen gaan in hun plots veranderende situaties.

Pakweg de eerste 200 pagina’s beslaan een uiteenzetting van de familiale verhoudingen. Een aanloop van formaat, maar zonder de boeiende leeservaring te storen. De verschillende perspectieven van de familieleden – de een nog pessimistischer dan de ander over de voortgang van zijn leven, mislukkingen en het verliezen van dromen – zorgen ervoor dat die o zo belangrijke spanningsboog mooi strak blijft staan.

Het zwarte schaap
Doordat Nesser meerdere personages een stem heeft gegeven komt de lezer veel te weten. Hierdoor worden de herhalende vertellingen wat glansloos. Even spijtig is dat Nesser de ene verdwijning meer aandacht geeft dan de andere. Robert was altijd al het zwarte schaap, en Henrik had alle potentie van de wereld. De motieven achter Roberts verdwijning worden zodoende in een paar luttele zinnen uiteengezet, terwijl de psychologische achtergrond van deze gebeurtenis veel meer aandacht verdient.

De auteur laat zo een paar steken vallen, maar maakt dat ruimschoots goed door zijn veelvoud aan krachtige beeldspraak. De man zonder hond belooft zich tot een reeks te ontwikkelen met alle elementen van een succesvolle misdaadserie. Onlangs verscheen in De Volkskrant een artikel waarin gevreesd werd dat Scandinavische boeken en series aan hun eigen succes ten onder zullen gaan. Maar vooralsnog kan het niet op. Er is nog meer dan genoeg ruimte in de boekenkast voor deze fijne, nieuwe misdaadreeks.