De vreemdste superheld

Ove is 59 jaar oud en onvrijwillig met vervroegd pensioen gegaan. Hij start zijn dag om 5:45 uur en maakt een inspectieronde door de wijk: trekt aan deuren, zet losse fietsen in het fietsenhok, noteert de kentekennummers van auto’s in zijn notitieboekje. Ove is een man van regels, rechtvaardigheid en eerlijkheid. Hij ergert zich aan de onbekwaamheid van zijn medemens. Wat hij doet, doet hij goed, of het nou achteruitrijden met een aanhangwagen is, of de radiatoren ontluchten, of koffie zetten. Noem een praktische klus en Ove kan het klaren.

Als ze er niet meer is
De man bromt en tiert, maar achter zijn onsympathieke gelaatstrekken schuilt een verdrietig verhaal. Voldoende voor Ove om – uiteraard exact middenin het plafond van de woonkamer – een haak op te hangen. Een haak waar een touw omheen kan worden geknoopt, waar een hoofd doorheen kan worden gestoken. Zo groot is de wens om zich bij zijn overleden vrouw Sonja te voegen.

Dit was nooit de bedoeling geweest. Je werkt en lost af, je betaalt belasting en doet je plicht. Je trouwt. In voor- en tegenspoed totdat de dood ons scheidt, hadden ze dat niet afgesproken dan? Ove weet het anders nog goed. Maar het was natuurlijk niet de bedoeling dat zij als eerste zou overlijden. Ze gingen er toch verdomme van uit dat ze het over zíjn dood hadden, of niet dan?

Backmans beschrijving van de normale handelingen – ontbijten, afwassen, lampen uit, net pak aan – voordat Ove de dood tegemoet wil treden, zijn treurig en filmisch beschreven. Door zijn droge commentaar is zelfdoding ook nog nooit zo luchtig uiteengezet. Het is amusant hoe je op de klok gelijk kunt zetten dat Oves pogingen worden verijdeld en hij steeds droogklotig een andere manier bedenk om het leven te verlaten. Totdat hij iets vindt om zijn tanden in te zetten: het helpen van allerlei buren. Subtiel, met kleine hints onderweg, ontrafelt het trieste verhaal van Ove en de beweegredenen achter zijn doodwens.

Ongecompliceerde held
Wat resulteert is een snelle roman, die ondubbelzinnig en transparant een leven karakteriseert. Voor enige psychologische ontdekkingen of verrassingen stelt dit verhaal de lezer niet. Wat voor soort man Ove is, wordt onmiskenbaar inzichtelijk gemaakt naarmate het verhaal vordert. Het is daarbij soms pijnlijk hoe simpel de auteur Oves vrouw neerzet, zijn absolute tegenpool. Het klopt allemaal net te precies. Maar doordat Ove zijn overvloedige tegenslagen grootmoedig incasseert, raak je steeds meer gehecht aan die dappere, loyale ouwe. Je kunt niet anders concluderen dan dat we te maken hebben met een nobele man. Het is hartverwarmend dat de mensen in Oves omgeving dit tegelijkertijd met de lezer inzien.

Het verhaal heeft een fijne komische grondslag, maar de humor is niet om hardop om te lachen. Het geeft meer een inwendig vermaak. Een genot zijn de rijkelijk beeldende stijlfiguren, die je wilt markeren om ze later nog eens op te kunnen zoeken, weer even te glimlachen en dat moment te herleven. Een pareltje:

Ove kijkt naar het boek, een beetje op de manier alsof het boek Ove zojuist een kettingbrief heeft gestuurd en heeft beweerd dat het boek eigenlijk een Nigeriaanse prinses is die een very lucrative business offer voor Ove heeft en nu alleen nog snel even Oves rekeningnummer moet hebben om ‘iets te regelen’.

Een man die Ove heet is uiteindelijk wel een serieus verhaal, met serieuze inzichten in het falen van de bureaucratie van de zogenaamd sociale maatschappij en het gebrek aan mensen die ergens voor staan en vechten totdat ze erbij neervallen. ‘Voor de lezers van De 100-jarige man die uit het raam klom en verdween’ staat op een grote bol op de omslag. Een man die Ove heet mist dan toch de absurdistische en naïve joligheid van dat boek, maar het is onzin zich daarmee te meten. Ove heeft een geheel eigen orde van grootsheid.