Een krachtig geschreven herhaling van zetten

In Legende van een zelfmoord en Caribou Island liet Vann zijn personages creperen in de ijskoude wildernis van Alaska. Aarde daarentegen speelt zich af in een verzengend hete uithoek van Sacramento, Californië. Identiek is echter het volledige isolement waar zijn personages zich in bevinden. Het is alsof Vann ze een helse afgesloten arena geeft waar ze hun toch al verstikkende relatie in uit moeten vechten.

Ontsnappen aan de verkniptheid
En vechten gebeurt er genoeg in de familie van Galen, hoofdpersoon en 22-jarige  New Age-aanhanger. Tussen iedereen schuurt er wel íets. Galens tante, moeder en oma liggen óf overhoop over het familiefortuin óf over het al dan niet gewelddadig zijn van hun inmiddels overleden vader en echtgenoot. In de luwte van deze strijd wordt de maagd Galen verleidt door zijn sadistische nichtje Jennifer die hem net zo goed keihard op zijn mannelijkheid slaat. Letterlijk. Maar van al deze scheve verhoudingen is die tussen Galen en zijn moeder het meest ontwricht.

Samen wonen ze in haar ouderlijk huis. Zij vult de dagen met het creëren van een ideale gezinssituatie waarin ze Galen de rol van pseudo-echtgenoot toebedeelt. Hij besteedt al zijn tijd aan pogingen om aan deze idiote constructie te ontsnappen. Ieder ander zou dat doen door weg te lopen, maar Galen niet. Zijn ontsnappingsmethode is via meditatie boven het aardse leven uit te stijgen. Hij probeert de elementen te overwinnen, maar na pogingen om te zweven of over het water te lopen valt hij steeds weer met een harde smak terug op de verschroeiende aarde.

Wéér gevangen in een familietraditie
Het mooie aan Aarde is dat Vann de droge en hete aarde niet alleen gebruikt als zweep om zijn personages mee te geselen, maar haar ook inzet als symbool voor het onontkoombare harde verleden van Galens familie. Steeds weer wordt Galen teruggeworpen op waar hij vandaan komt. Hijzelf wijt dit aan zijn moeder die hem niet los wil laten. Maar als hij eindelijk denkt te weten hoe hij zich van haar kan onthechten, blijkt dat het vooral de traditie van geweld in zijn familiegeschiedenis is waaraan hij zich niet kan onttrekken.  Het is dan ook niet verwonderlijk dat hij uitgerekend aarde als middel gebruikt in deze strijd.

Het op deze wijze inzetten van het element aarde als decor én als symbool is echter niet nieuw voor Vann. Ook in zijn vorige boeken diende de genadeloze omgeving niet puur als achtergrond van de handeling. Daarnaast is de thematiek van het niet los kunnen komen van je familie overeenkomstig aan die in Caribou Island. Vann valt dus wel degelijk in herhaling met Aarde. Is het daarmee een minder goed boek?

Ergens wel. Want waar Vann eerst nog wist te verrassen met de keiharde afloop van zijn familiegeschiedenissen zijn een kleine driehonderd pagina’s nu wat veel om naar een al bekend einde toe te werken. Zo bestaat de helft van Aarde uit Galens wanhoopspoging zich los te maken van wat hem aan het leven op aarde bindt. Elke openliggende wond, letterlijk en figuurlijk, bedekt hij met een laag vuil, maar als lezer weet je het wel: dit heeft toch geen zin.

Mooie taal als goedmakertje
En toch blijf je lezen. Het is grotendeels Vanns taalgebruik dat het verhaal voortstuwt. Krachtige, korte zinnen met terloops verwerkte beeldspraak erin prikkelen tot doorlezen, zoals Galens beschrijving van zijn moeder als illusie: ‘Haar ogen verzonken in te grote oogkassen. De golven van haar haar iets wat gebeeldhouwd was en niet vastgemaakt. Ze zag er gefabriceerd uit, uit onderdelen in elkaar gezet, bedacht.’ Met dit soort taal laat Vann ook in Aarde zien dat hij gewoon een hele goede schrijver is.

Maar goed kunnen schrijven is niet zaligmakend. In 2013 of 2014 verschijnt Vanns nieuwe werk, Goat Mountain, waarin het eveneens lijkt te draaien om een familierelatie, nu tussen vader en zoon, die zich afspeelt in een onherbergzame omgeving. Het is de vraag of zijn schrijftalent dan nog steeds het feit kan compenseren dat hij steeds hetzelfde verhaal vertelt.