Hilarische fragmenten

Geen Orwell

Toch is deze vergelijking te veel eer voor Cees Heuvel. In 1984 is het Orwell gelukt om de beklemming en vervreemding ondefinieerbaar en onderhuids te houden. Hierdoor wordt de lezer geconfronteerd met een alom aanwezige doch niet tastbare huivering. Een unheimisch gevoel dat je zelfs weken na lezing nog zo nu en dan op een onbewaakt moment bekruipt. Q brengt dit alles niet teweeg bij de argeloze lezer. Hooguit zal deze af en toe de wenkbrauwen fronsen of glimlachen. Het is dan ook maar het beste deze misplaatste vergelijking direct overboord te gooien.

Het verhaal dat ons wordt voorgeschoteld handelt over de gespannen relatie tussen ratio en emotie. De eerste is rechtlijnig en beredenerend terwijl de laatste net zo ongrijpbaar is als de tomeloze wolkenluchten van onze Hollandse meesters. De desolate kille wereld die in ‘Q’ is vormgegeven wordt opgeschrikt door bizarre gebeurtenissen. De oorzaak hiervan is een gouden armband. Dit sieraad zorgt ervoor dat de drager ervan gevoelens van liefde en passie losmaakt in de mensen die hij of zij aanraakt. Dit neemt echter dusdanige vormen aan dat het maar de vraag is of de eigenaar hier blij mee moet zijn.

Sluimerende oerdriften

De eerste die zich met dit occulte kleinood mag tooien is een jonge vrouw. Al snel raakt ze verstikt door de ongeremde emoties die ze hiermee losmaakt bij de mensen in haar omgeving.
Bij toeval komt dit sieraad daarna in het bezit van de hoofdpersoon. Deze ziet zijn eertijds zo strak geregisseerde leventje totaal veranderen. Ook hij maakt bij zijn omgeving allerlei heftige emoties los. Zodra hij dit zelf door heeft, maakt hij van deze nieuwe krachten gretig gebruik. De gevolgen hiervan zijn niet te overzien. De al die tijd sluimerende oerdriften ontwaken uit hun kunstmatig in stand gehouden coma en hervatten onstuitbaar hun macabere dans. Het systeem wankelt.

Het geheel verwordt tot een soort queeste. Met de eigenaar van de gouden armband als de vleesgeworden heilige graal. Als het hem te heet onder de voeten wordt, maakt de hoofdpersoon noodgedwongen kennis met de zompige zelfkant van de samenleving.

Pictogrammen

Eén van de redenen dat het geheel niet echt uit de verf komt, is het gebrek aan dialogen. Cees Heuvel heeft ervoor gekozen tekst te vervangen door symbolentaal. Zijn personages praten in pictogrammen. Het nadeel hiervan is dat deze taal voor eenieder overduidelijk moet zijn. De verhaallijn is immers snel zoek. Hierdoor is het onmogelijk om enige diepgang aan te brengen in de dialogen. Het wekt eerder de lachlust op. De personages zijn dan ook niet meer dan marionetten die zo nu en dan een grimas maken. Dat is jammer, want het verhaal zelf biedt alle ruimte aan de spelers om een glansrol te vervullen. Nu zijn ze ongrijpbaar en wringen zich in alle bochten om zich maar niet bloot te hoeven geven. De ontstane situatie stuurt de personages in plaats van andersom en dat blijft niet ongestraft: het thema waarvoor gekozen is, blijft een ongepolijste en matglanzende diamant.

Toch valt er genoeg te beleven. De tekenstijl is lekker soepel en sfeervol. Er zijn veel interessante bijfiguren gecreëerd, zoals de occulte priester die de gouden armband aan het begin van het verhaal vrijgeeft. Verder wemelt het van de obscure mutanten die niet zonder en niet met elkaar lijken te kunnen leven. Cees Heuvel heeft dit alles zo aanstekelijk genoteerd, dat het onmogelijk is je hier niet in te verliezen. Het is knap dat dit van het begin tot het eind wordt volgehouden.

Morsig

Wat na lezing van Q beklijft zijn dan ook fragmenten. Hilarische en opmerkelijke episodes. De verhaallijn zelf wordt al snel rafelig en raakt tenslotte zoek in een morsig en duister steegje. De inwisselbaarheid van de dragende personages is hier mede debet aan. Zij verzuimen de rol die juist hen is toebedeeld door hun spel te rechtvaardigen.

De beperking en de meester

De tekst op de achterflap belooft ons een spel tussen oude rituelen en moderne gebruiken, tussen zwart en wit en tussen droom en daad. Het ware beter geweest als daar één thema uit was gehaald en verder uitgewerkt. In de beperking verraadt zich de meester, wordt ons al op jonge leeftijd bijgebracht.