Uit talloos veel herinneringen

De meeste vijftigjarige schrijversjubilea worden gevierd met een luxe-editie van het belangrijkste werk, een heerlijk avondje in een roemrucht cultureel centrum waar de tabaksrook van intussen lang vergeten kunstbroeders nog steeds in de gordijnen hangt en een liber amicorum met schalkse gelukwensen van de nieuwe generatie, die ook alweer op de eenrichtingsweg naar vergetelheid zit.

Die roman met een H

Bernlefs gouden huwelijk met de schrijverij wordt gevierd met het uitbrengen van een bundel nagelnieuwe verhalen, geheel in de traditie van de kalme, noest doorschrijvende auteur wiens oeuvre de laatste jaren groeit met het tempo van een goed katholiek gezin van voor de oorlog. Alleen al in de laatste tien jaar publiceerde Querido zestien nieuwe Bernlef-titels, van essays en gedichten tot verhalenbundels en romans. En dan is er natuurlijk nog die ene roman, die roman met een H, dat grootse verhaal over een steeds mistiger wordend geheugen, de roman die erin slaagt de rest van zijn omvangrijke oeuvre ook een kleine dertig jaar na verschijnen nog in de schaduw te stellen.

Het nieuwe werk dan. Zelden heeft een titel de lading beter gedekt dan Help me herinneren, deze nieuwste Bernlef. De verzameling bevat zestien verhalen rond dat ene onderwerp dat inmiddels wel het kernthema van de auteur genoemd kan worden. Ieder verhaal is een terugblik, een melancholische trip down memory lane.

Ellenlange brieven

Help me herinneren bevat vertellingen over een geconstrueerde jeugdherinnering aan een jeugdliefde, een concertpianist die lijdt onder het slijten van zijn gehoor, een tanende studentenliefde, een slepende dialoog tussen ober en barpianist in restaurant dat van vergane glorie aan elkaar hangt, een terugblik op een jeugd in een bekrompen milieu die leidde tot een huwelijk in een diezelfde bekrompenheid, twee bejaarde zussen die hun ouderlijk huis bezoeken, een man die verliefd wordt op de geur van zijn onzichtbare werkster, een man die naar Nederland terugkeert voor de begrafenis van zijn moeder, een jazzmuzikant die zichzelf wilde vergeten, een Italiaanse ober in New York wiens analfabete moeder ellenlange brieven stuurt uit zijn geboortedorp, een vrouw die van haar noodlijdende hotelletje een bordeel maakt, een gesprek tussen twee vrienden van vroeger die elkaar nooit eerder hebben ontmoet, een reünie, een man die wacht op een verloren geliefde en een verhaal over de slachtoffers van een bizar ongeluk.

Herinneringen kortom, gedachten over dat wat voorbij is, wat alleen nog bestaat in de hoofden van zij die erbij waren.

Jongleren met herinneringen

De bundel is een ode aan de melancholie, een lofzang op de herinnering, maar niet alléén. Het niveau wisselt. Wat heet ‘wisselend niveau’: het verhaal over de man die uit Dakar terugkeert en in Nederland opeens bij een Turkse groenteboer terecht moet, is een voorbeeld van holle retoriek waar het gemiddelde PvdA-gemeenteraadslid uit Wolfheeze zich niet aan waagt en het verhaal over de twee bejaarde zussen sleept zich als een oude Eend naar een voorspelbaar einde.

Daar staan enkele bijzonder aangename verhalen tegenover die langer bijblijven, waar de ervaren schrijver, de jongleur met herinneringen, steeds weer zijn talent bewijst. Het titelverhaal is fraai en blijft ondanks de lengte boeien tot het eind, evenals het bordeelverhaal: origineel, sfeervol en met een onverwacht einde. Af en toe is de koning van de couleur locale in topvorm, vaak voldoende en soms ondermaats. Tip: onthoud vooral die paar parels uit vijftig jaar herinneringen en poets de rest in je geheugen stiekem een beetje op.