Het verleden zoals het is: levendiger dan ooit

Maar Napoleon, die blijft ons beroeren. Tot in een vuistdik boekwerk als Napoleon toe. De zoveelste biografie over de meest gedocumenteerde man uit de wereldgeschiedenis, maar dat deert in dit geval zéker niet. Het is vooral de ongrijpbaarheid van Napoleon die hem tot zo’n eeuwig intrigerende figuur maakt: vormde dat naar hem genoemde Napoleoncomplex écht de drive van zijn dadendrang? Had hij echt het beste voor met Frankrijk, of wilde hij vooral persoonlijk aanzien? Wat met die eeuwige hand in zijn gilet? En waarom werd de machtigste man van Europa, een keizers zelfs, een kind wanneer het op vrouwen (toch zo’n 65 minaressen) aankwam?

Allemaal vragen waar al afdoende antwoorden op zijn gegeven – zijn leven is letterlijk van dag tot dag opgetekend – maar die toch nog altijd genoeg ruimte overlaten over mythevorming. Zo wordt in de proloog Balzac treffend geciteerd: ‘Wie zou ooit Napoleon kunnen verklaren, beschrijven of begrijpen?’ Meteen ook de legitimiteitsverklaring voor dit boek.

Francofiel en gids
Auteur Bart Van Loo is de bekendste francofiel van België. Hij schreef verschillende reisboeken, bezong het Franse chanson en trok voor de televisie door Franrijk in een 2-PK’tje. Dat hij zich nu aan Napoleon waagt, mag dus niet verbazen. Dat hij met zo’n kloeke pil boven water zou komen, dan weer wel. Voegt het iets toe aan de uitvoerig beschreven biografie van de Corsicaanse keizer? Jazeker, en wel op twee manieren.

Ten eerste is een levendige, soepel geschreven geschiedenisles die op geen enkel moment belerend of saai is – op zich al een krachttoer. En ten tweede is er de ondertitel: De Schaduw van de Revolutie. Van Loo wil Napoleon begrijpen in het licht van dat kantelpunt in de wereldgeschiedenis, die, zoals Van Loo beschrijft, zowel het leven gaf aan de mensenrechten als aan de guillotine. De Corsicaan, die in andere omstandigheden nooit zou kunnen opklimmen tot de hoogste legerrangen, zag zijn kans schoon om in het fel uitgedunde leger carrière te maken. En van daaruit zijn droom van een keizerrijk te ontwikkelen en realiseren.

Kleine geschiedenis
Maar los van die boeiend getekende geschiedenis is Van Loo toch in de eerste plaats een auteur die boeit met de petite histoire. De weetjes, pluisjes in het lappendeken van het verleden. Zo wordt het ijskoud in het boek wanneer hij de terugtocht van Napoleons leger uit Rusland beschrijft.

De soldaten hebben al weken geen wijn meer gedronken en nu alles bevriest, is het ook geen sinecure om aan drinkwater te komen. Opportunisten laven hun dorst door een stevige inkeping in een paardenbil aan te brengen en bloed af te tappen. Sommige bronnen getuigen van kannibalisme en tot het uiterst getergd knabbelt een enkeling aan zijn eigen vlees.

En wanneer hij citeert uit de talloze, soms zelfs gênante liefdesbrieven van Napoleon aan grote liefde Joséphine, krijgen we de man, of beter, het kind achter de generaal te zien:

Neem vleugels, en kom, kom … Ik kus je op je hart, en ook een beetje lager, veel lager.

Feiten, leugens en halve waarheden
Napoleon is een bewonderenswaardig doorwrocht werk, maar wat het boek écht tot een aanrader maakt, is de zwier waarmee het geschreven is. Wie echter auteur Van Loo al bezig hoorde, kijkt hier niet van op: de man schrijft zoals hij causeert. Als we dan toch één puntje van kritiek moeten geven, dan misschien dat de laatste pagina’s wat gejaagd aanvoelen. Zijn laatste jaren, zijn overlijden, de epiloog: het beslaat nauwelijks enkele pagina’s. Wellicht omdat de auteur vooral wilde focussen op de strijd, de revolutie, het woelige Europa dat hij als generaal aantrof én als (tot tweemaal toe verbannen) keizer achterliet.

‘De geschiedenis is een hoop leugens waarover iedereen het eens is’, zou de Kleine Korporaal ooit zelf gezegd hebben. Hijzelf is een mengeling van feiten, verzinsels, opgeklopte waarheden, leugens en megalomanie. Een boek dat deze mengeling heel goed vat, en daarom zoveel intrigerender smaakt dan dat naar Napoleons tegenstander genoemde gebraad met korstdeeg.