Indianenverhalen

Casanova uit de doeken deed; het boek werd een bestseller en sleepte bovendien de Libris Literatuurprijs in de wacht. Met zijn nieuwste roman, De Overgave, probeert Japin dat succes nu te evenaren. Opnieuw is het een historisch verhaal gebaseerd op waargebeurde feiten en wederom werpen we een blik in de psyche van een niet alledaags personage. Deze keer betreft het een Amerikaanse koloniste die op haar bewogen leven terugblikt.

De Overgave speelt zich af in de tijd van de Amerikaanse kolonisatie. Blanke predikanten trekken met hun hele hebben en houden het Wilde Westen in om hun beschaving – of beter: hun geloof – te verspreiden. Eén van hen is John, een geestelijke van middelbare leeftijd die zich met zijn hele familie in Texas vestigt. In dit oord van ongerepte natuur en onontgonnen land lijken hij, zijn vrouw Granny en al hun kinderen en kleinkinderen eindelijk het geluk te vinden. Korte tijd later slaat het noodlot echter toe: een groep Comanche-indianen richt een regelrecht bloedbad aan. Ze doden en scalperen de mannen op hun pad en nemen een paar van de kleine kinderen mee. Decennia later kijkt Granny terug op deze dramatische gebeurtenis, die de rest van haar leven heeft bepaald.

Identiteit

Granny heet eigenlijk Sally, maar zelfs de weinige mensen die haar echte naam nog kennen, gebruiken hem amper. Identiteit en de veranderlijkheid ervan vormen een rode draad door Japins verhaal. Waar Granny aanvankelijk nog alles wil geven om de ontvoerde kinderen terug te halen, slaat met de jaren de twijfel toe. Het besef groeit dat de kinderen die ze misschien terugvindt, niet meer de meisjes zullen zijn die ze heeft gekend. Niet alleen kan de indianencultuur hen veranderd hebben, maar de kinderen zouden het volk dat Granny als haar grootste vijand ziet nu als het hunne beschouwen. Granny begint zich af te vragen of ze daar wel mee zou kunnen leven. Is het misschien niet beter om hen nooit meer op het spoor te komen?

De overgave barst van zulke tegenstrijdige gevoelens. In alle conflicten die zich afspelen – de oorlog met Mexico, de Amerikaanse burgeroorlog, de rivaliteit met de indianen – weet Granny minder en minder voor wie ze partij moet kiezen. Het mag dan een weinig origineel thema zijn, maar De overgave toont prachtig dat er in elk verhaal meerdere kanten zijn en hoe de waarheid vaak afhankelijk is van de kant die je kiest. Hoe verschrikkelijk Granny het ook vindt, de liefde van de ontvoerde meisjes voor hun ontvoerders is niet minder echt of oprecht dan haar eigen liefde voor de meisjes.

Gedeeld verleden

Nu Granny oud en versleten is, krijgt ze bezoek van het stamhoofd van de sterk verzwakte Comanche-indianen. Voordat hij zich overgeeft en zijn stam zich op verzoek van de regering in een reservaat terugtrekt, wil hij eindelijk zijn verleden kennen – een verleden dat hij met Granny deelt. De overgave is het verhaal van Granny’s leven, haar beladen geschiedenis vol gevoelens als wraak, vergeving en het braakland dat hier tussen ligt. Maar ook een geschiedenis vol liefde, woede en haat. Dat lijkt zware kost, maar via Granny’s personage slaagt Japin erin die thematiek op menselijke maat te presenteren. Nergens wordt het verhaal te abstract of te zwaarwichtig. Meer nog: hoe ver Granny’s leven ook van dat van de moderne westerling afstaat, de gevoelens die zij ervaart zijn maar al te herkenbaar.

Net als in Een schitterend gebrek is Arthur Japin erin geslaagd waargebeurde feiten om te toveren tot een meeslepende roman. De overgave beschrijft mooi de maakbaarheid van onze identiteit, illustreert hoe waarheid subjectief kan zijn en schetst prachtig Granny’s tegenstrijdige gevoelens en overpeinzingen bij haar leven. De manier waarop Japin historische gebeurtenissen tot leven doet komen en weer tastbaar menselijk kan maken, is een ontegenzeggelijk bewijs van zijn vakmanschap. Wie van Een schitterend gebrek heeft genoten, zal dat hoogst waarschijnlijk ook van De overgave doen. Het is misschien meer van hetzelfde, maar dat is nog geen reden tot klagen.