Kleurrijk en wrang portret tegen de achtergrond van apartheid

Onder de boom van vergetelheid is het vierde non-fictieboek van Alexandra Fuller. De Engelse schrijfster en publiciste woonde bijna haar hele jeugd in Afrika. Ze komt uit een gezin van kolonisten, die als boeren werkten en woonden in Rhodesië en Kenia. Haar jeugdervaringen lopen als rode lijn door haar eerdere werk, zoals in haar debuut We gaan niet naar de hel vannacht en Voor de leeuwen. De schrijfster is onderscheiden met diverse Amerikaanse literaire prijzen voor haar werk. Voor haar debuut won zij onder meer de New York Times Notable Book 2002.

Karakter vol tegenstrijdigheden

Het boek gaat over het avontuurlijke leven van Nicola Fuller, de moeder van schrijfster Alexandra Fuller. Nicola heeft een opvallend karakter vol tegenstrijdigheden. Ze is fel, fanatiek, dol op geweld en strijd, trots op haar Schotse roots, maar tegelijkertijd is ze ook zeer gevoelig, spiritueel en moedig. Ze kent periodes waarin zij ernstig depressief is. Dat laatste is niet vreemd, ze maakt nogal wat mee: ze verliest meerdere kinderen, maakt diverse burgeroorlogen mee en moet vechten om te overleven in een blank landbouwersgezin in het roerige Zuid-Afrika.

Alexandra Fuller beschrijft haar moeder met een grote dosis nuchterheid en vooral veel humor. De nogal omstreden visie van haar moeder over het leven als kolonisten in Afrika beschrijft zij op sarcastische wijze. Ze laat er door haar verteltoon geen misverstand over bestaan dat zij zelf een andere mening heeft. Tegelijkertijd veroordeelt zij haar moeder niet en beschrijft ze haar op milde, bijna afstandelijke toon. Het is alsof ze haar moeder ergens niet helemaal voor vol aan ziet, juist omdat de vrouw zo vol vreemde tegenstrijdigheden zit:

Mama heeft gevochten voor wat zij beschouwde als Haar Land in Afrika, en fel en meedogenloos ook. Vandaar dat het verwarrend maar erg leerzaam is om haar politieke helden in ogenschouw te nemen (het is duidelijk wie ze bewondert, want ze vernoemt haar huisdieren naar hen): Che Guevara, Josip Broz Toto en Aung San Suu Kyi. Met andere woorden: mama bewondert leiders van ‘het volk’, terwijl ze zelf de indruk maakt ‘het volk’ totaal niet te kunnen verdragen.

Respect en liefde voor moeder

De band tussen Alexandra en haar moeder komt een paar keer aan bod. De schrijfster heeft een bijzondere jeugd gehad. Ze genoot van de vrije opvoeding van haar moeder in de meest prachtige omgevingen in Afrika, maar zij maakte ook burgeroorlogen, ziekte en sterftegevallen in de familie mee. De vrije opvoeding van haar moeder, had daarbij een keerzijde. Nicola was vooral praktisch ingesteld, was goed qua verzorging van haar kinderen en bood ze alles wat ze nodig hadden, maar uitte niet veel moederliefde op fysieke of verbale wijze.

Ik schrok mij een ongeluk toen ik jou overhandigd kreeg. Zwart haar, gele huid en de meest indrukwekkende chagrijnige uitdrukking, die je ooit bij een pasgeboren baby hebt gezien.

Ondanks de eerlijke en niet altijd flatterende informatie over haar moeder, spreekt uit het boek vooral respect en liefde voor haar moeder met een grote dosis trots. Alexandra Fullers sarcasme werkt daarbij uitstekend in het boek. Ze geeft een kleurrijk en interessant beeld van haar moeder, zonder de zwaardere zaken teveel te benadrukken. Ze aanvaardt haar moeder simpelweg zoals zij is en is onder de indruk van haar wilskracht. Dat is ware levenskunst: aanvaarden wat er is en het niet willen en hoeven te veranderen.