Campert en de kracht van de column

In een aflevering van VPRO’s Nooit meer slapen bezweert Remco Campert dat Somberman op geen enkele wijze op hemzelf lijkt. De altijd pessimistische en vreugdeloze hoofdpersoon vormt juist een sterk contrast met zijn 87-jarige schepper. Campert, enigszins onder invloed van de beperkingen die zijn leeftijd hem bezorgen, blikt nog vrijmoedig en met gezonde interesse de wereld in. Hij schrijft voornamelijk colums en poëzie – van twee tot vijf uur ’s middags –, wandelt door Amsterdam-Zuid en ontdekt dat terugkijken een groter avontuur is geworden dan de verwachting van de toekomst.

Uiterste droefenis

Somberman wordt opgevoerd in korte, afgeronde columns. Zijn leven is gericht op het zo min mogelijk in aanraking komen met tevredenheid, blijdschap en geluk. Hij ontwijkt het liefst alle contact met zijn medemens, behalve als het hem weer een nieuwe dosis ergernis oplevert. Zijn dagelijkse beslommering bestaat uit het ontlopen van een goed gevoel, iedere tegenslag is meegenomen: overvallen worden door een plotselinge regenbui doet hem opleven.

Is het leven de moeite waard? Jawel, mits doorgebracht in uiterste droefenis.
Er moet geen dag voorbijgaan zonder diepe gekweldheid.

De uitgebeende taal van Campert draagt bij aan Sombermans relativering van alles om hem heen. In zijn directe stijl, zo herkenbaar uit de rest van zijn oeuvre, maakt hij van Somberman een aandoenlijk karakter, een sympathieke tobber die nooit zal bereiken wat hij zichzelf heeft opgelegd. Dat is tegelijkertijd de botsing waar Campert mee om dient te gaan: hoe meer Somberman slaagt in het overeindhouden van zijn negatieve droefgeestigheid, hoe gelukkiger hij in feite wordt. En dat is nu juist niet de bedoeling, dus begint alles weer van voren af aan.

Krachtiger als column

©Stefan Verwey

Zoals gebruikelijk bij een populaire column worden ook Camperts ‘Sombermannetjes’ gebundeld uitgegeven. In combinatie met de heldere lijntekeningen van cartoonist Stefan Verwey is dit een aardig boekje om zo nu en dan ter hand te nemen. Niet te vaak en niet te lang doorlezen, want dan gaat de kracht van de column verloren en wordt het een monotoon geheel. Het positieve effect van Camperts sombere stukjes wordt juist voelbaar door de wekelijkse frequentie in de krant. De Volkskrant-lezer worstelt zich op donderdag door het deprimerende wereldnieuws en belandt uiteindelijk op de achterpagina in de armen van de relativerende Somberman. Zijn doorlopende strijd tegen alles wat goed voelt en gelukkig maakt, doet de lezer met een voorzichtige glimlach de krant terzijde leggen: het kan altijd erger. En Somberman? Die heeft weer een dag overleefd.

Nu gaat hij slapen, hopend op nachtmerries.