Niets meer dan mooi weer

Benali’s boek begint met een prachtige openingszin: “Malik Ben woog honderdveertig kilo op de dag dat hij besloot zijn naam uit de Gouden Gids te laten verwijderen.” Het kondigt van alles aan: een hoofdpersoon die ergens genoeg van heeft: misschien van zijn gewicht, maar zeker van zijn huidige bestaan: niet langer wil hij zijn werkzaamheden uitvoeren. Het heeft ook een voorgeschiedenis in zich: hoe komt Malik Ben aan dat enorme gewicht en wat doet zijn naam eigenlijk in de Gouden Gids? Die voorgeschiedenis wordt in Laat het morgen mooi weer zijn uitgebreid beschreven, maar hoe het verder gaat, moeten we raden.

Eigenheid

Dat is meteen het grote probleem van dit boek: de verwachtingen die Benali wekt worden niet ingelost. Zijn hoofdpersoon, Malik Ben, is een man zonder eigen leven. Hij werkt als authenticiteitsheler: hij is een soort zielenknijper die de uitgebluste levens van anderen weer op gang helpt. Maar zijn eigen authenticiteit is onvindbaar, weggedrukt of nooit tot bloei gekomen door zijn werk en een paar kleurrijke figuren uit zijn verleden. Malik heeft zijn hele leven lang nog geen eigenheid bezeten, zo wordt duidelijk aan de hand van de geschiedenissen van zijn ouders en van een Spaanse vrouw, die hij tegenkomt op een aftands cruiseschip. Nadat Benali heeft aangegeven dat Malik van richting wil veranderen, duiken we zijn verleden in, om tenslotte op de laatste bladzijden weer bij zijn voornemen aan te komen. Daarmee had Laat het morgen mooi weer zijn ofwel 239 bladzijden korter gekund, of dubbel zo lang: de voorgeschiedenis is aardig, maar we wachten allemaal op het realiseren van het voornemen en de gevolgen daarvan. Die blijven uit.

Niks doen is niks ervaren

Misschien is het een truc om de lezer om de tuin te leiden. Het hele boek lang zit je je af te vragen of er nog wat gaat gebeuren, en uiteindelijk kom je bedrogen uit. Het is alsof je een klant van Maliks Instituut voor de Ziel bent: als je zelf niks doet, gebeurt er ook niks. Maar dat advies had Malik zelf beter kunnen gebruiken: hij doet ook niks, kijkt en luistert alleen maar. De verhalen die hij hoort, over zijn gevluchte ouders en de vluchtende Carmen Lopez de la Madrid, waaieren breed uit over de pagina’s, maar echte aanknopingspunten ontbreken. Voortdurend dringt Benali je ogenschijnlijk belangrijke wijsheden op:

Liefde is geen biefstuk die je voor je op je bord ziet liggen of een kast die voor je neus staat. Je kunt liefde kopen noch delen noch bevechten.

“Door jou mijn verhaal te vertellen wordt het meer dan een herinnering. Het is een fantasie geworden.”

Zij die gaan sterven hebben een privilege. Zij hebben het voorrecht hun kwetsbaarheid aan de buitenwereld te tonen zonder dat dit wordt afgedaan als een teken van zwakte.

Maar de wijsheden, plus de verhalen waarin ze in ingebed liggen, vormen geen geheel. En zo lees je maar verder. Moeizaam is niet het juiste woord, want Benali’s stijl is verzorgd en buitengewoon prettig. Verveeld is het misschien, want een werkelijke stuwing, een kracht achter alle herinneringen, ontbreekt. “Het leven was niets waard als je het geen betekenis kon geven,” is een wijsheid van Malik en het is duidelijk dat zijn leven dat tot aan het moment van zijn beslissing uit de Gouden Gids te verdwijnen, geen betekenis heeft gehad. Maar daarmee heeft dat leven, dat beschreven wordt aan de hand van de geschiedenissen van anderen, ook geen betekenis.

Leegte

De titel van Laat het morgen mooi weer zijn is ontleend aan een uitspraak van de ouders van Malik. Als een soort formule fungeert het als bezwering, een banaal soort optimisme, dat eigenlijk geen reden heeft. Dit boek van Benali is jammer genoeg net zo leeg als zijn titel.