Schetsboek van monumentaal sculpturist

Anish Kapoors sculpturen zijn tegelijkertijd indrukwekkend, ongrijpbaar en ontroerend. Het mysterie van de creatieve bronnen van zijn monumentale kunst wordt een klein beetje onthuld in Dirty Corner, een kunst- en schetsboek in één.

Levithian, 2011. Foto: Humberto de Oliveira, MaxPPP, ZumaPress.com

Kapoor is een geliefde naam sinds de jaren tachtig. In het kort gezegd onderscheidt de sculpturist, winnaar van de Turner Prize 1991, zich met twee belangrijke stijlelementen: pigmenten die zo diep zijn dat je erin lijkt te verdrinken, en een grootsheid van organische vormen, heel groots. Neem bijvoorbeeld Levithian, een werk van vorig jaar, in het Grand Palais in Parijs. Het werk lijkt een enorme paarse zeppelin die de hele ruimte vult tot aan het dak van het paleis. Binnenin het gevaarte waant de kijker zich in een organische rode wereld. Het werk doet een beroep op de verbeeldingskracht, de kijker moet zelf de enorme ruimte invullen.

Visuele basis voor de kunst van Kapoor

1000 Names, 1979/80

Het boek Dirty Corner legt het artistieke proces van Anish Kapoor bloot. Niet alleen de kunstwerken, maar ook de schetsen van de werken nemen een prominente plaats in. Dirty Corner duikt in het schetsboek van Kapoor met vroege concepten en uitgewerkte schaalmodellen. Potloodtekeningen, foto’s met indicaties en schilderingen met kleurstellingen geven een beeld van het brein van de meester. Het biedt een inkijkje in de manier waarop Kapoor zijn ideeën tot realisatie brengt, met als eindpunt zijn meest recente werk Dirty Corner uit 2011.

Het boek leidt de lezer thematisch van kleinere installaties naar de grote ingrepen in de omgeving. Concepten, ideeën en sfeerschilderingen uit verschillende periodes leggen een visuele basis voor de verschillende kunstwerken van Kapoor. De indeling van het boek geeft de kans om de ontwikkeling van de monumentale kunst te volgen. Het start eind jaren zeventig met de zwart-wit schetsen, maar al snel krijgen die kleur. Zo bestaat 1000 Names uit 1979/1980 uit vloerobjecten van het rode pigment, het meest primaire rood dat in zandvormpjes lijkt te zijn afgestort op de museumvloer. Het introduceert de elementaire en organische vormen die Kapoor’s werk in de decennia daarna zullen kenmerken.

Wordingsproces

Marsayas in Tate Modern, Londen

De open thematische indeling (het boek heeft geen hoofdstukken) geeft een intuïtieve duiding in de lijnen in de kunst van Kapoor. Zoals ‘non-space’, de enorme dieptes die voelbaar zijn in zijn sculpturen. ‘This being of darkness spreads everywhere like unconscious sleep, shapeless, ineffable, undefinable,’ noteert Kapoor op een van de bladzijden. Gouache en potloodschetsen van rode open monden contrasterend met de omgeving stammen al uit 1974. Via studiowerk en modellen in 2000 en de daaropvolgende jaren weet hij het bovenmaatse Marsyas in 2002 in het Tate Modern in Londen te realiseren. Marsyas laat zich misschien het best omschrijven als een driekoppige hoorn van een oude grammofoon. Kapoors onderzoek naar intieme ruimtes die maar heel beperkt kijkers in haar binnenste laat gluren gaat ook in 2006 nog door.

Dirty Corner is een fascinerend boek van het wordingsproces van indrukwekkende kunst. Het is een aanvulling op de bestaande collecties van het werk dat zich in de buitenwereld begeeft en vult dat aan met de diepere verbanden achter het werk. Dit alles geheel in beeld en vrijwel zonder tekst. Meer dan verklarend werkt het boek als een verdieping in het uitzonderlijke metier van Anish Kapoor.