Verloren vader-zoon relatie

Met een Pulitzer Prize op zak voor zijn uit 2001 afkomstige roman Empire Falls, heeft Richard Russo een naam hoog te houden in de literaire wereld. Daarnaast heeft de auteur verschillende andere romans geschreven, zoals Brug der zuchten (2007) en Het inzicht van Griffin (2010). Schadevolle jaren is een vertaalde heruitgave van The risk pool, dat Russo al in 1988 schreef en in 1990 als De risicofactor in Nederland verscheen.

Een familiedrama

Voor de jaren vijftig vormen Jenny en Ned een raar gezin, zo met zijn tweetjes. Als Ned zes jaar is, wordt hij onverwachts door zijn vader van school gehaald. Sam neemt hem mee uit vissen. De dag na het uitje brengt hij zijn zoon, onder de rode uitslag, terug bij Jenny. De ontvoering is te veel voor Jenny. Ooit heeft ze geprobeerd te scheiden van haar man, maar dat resulteerde in zenuwslopende nachtelijke bezoeken en het bedreigen van haar advocaat.

Op de dag dat Sam Ned terugbrengt, schiet Jenny een pistool leeg op Sams auto. Een breekpunt, want dit en haar uit heftige ruzies bestaande verleden met Sam zorgt ervoor dat Jenny een zenuwinzinking krijgt. Als ze opgenomen wordt in een inrichting, zit er voor Ned niets anders op dan bij zijn vader te gaan wonen. Die periode zal tekenend zijn voor de rest van zijn leven. Een leven dat er vooral uit bestaat de liefde van zijn vader te winnen.

Deprimerende bierdrinkers

Schadevolle jaren is lastig om samen te vatten. Het is een omvangrijke roman waarin het draait om Ned die zijn vader probeert te leren kennen. Het verhaal vindt plaats in het afschuwelijke plaatsje Mohawk, waar de tijd wordt afgelezen aan welke kroeg er open is. De winter wordt daar weggedronken en de korte zomer wordt gevierd met nog meer bier. Tussen dit alcoholische tafereel groeit Ned op tot een jongen die in zichzelf gekeerd is en voor zichzelf moet zorgen.

Als kleine jongen vroeg hij zich af waar Sam was en deed hij uiteindelijk alsof zijn vader dood was. Dat was nu eenmaal makkelijker. Later begrijpt hij dat er nooit veel van hem te verwachten viel. Hoewel Sam een man van zijn woord is, is hij geen beste vader. Schadevolle jaren richt zich vooral op de vader-zoon relatie en de vraag wanneer een man dan wel een goede vader is. Ned zoekt een vaderliefde die grotendeels afwezig is geweest. Die liefde is vooral tussen de regels door te lezen, wat een talent van Russo onderstreept: wat er niet gezegd wordt in dialogen, is misschien wel belangrijker dan wat er wel gezegd wordt. De auteur maakt hierdoor de relatieopbouw tussen zijn twee hoofdpersonages nog realistischer. Er ontstaat zo een unieke band tussen vader en zoon, waarbij een gebaar vaak meer zegt dan een woord.

Echte mensen

De grote kracht van deze roman schuilt erin dat alle personages die Russo in het leven roept, echt lijken. De karakters hebben een geheel eigen persoonlijkheid, waardoor ze realistisch en onderscheidend zijn van de andere inwoners van Mohawk. Hierdoor voelt het stadje authentiek aan. De herkenbare personages maken dat Schadevolle jaren een tijdloze roman is. Russo heeft van Ned en Sam mensen gemaakt waarvoor de lezer op heel natuurlijke wijze begrip kan opbrengen. Doordat de auteur Mohawk en de inwoners met het gebruikte realisme zo dichtbij heeft gebracht, is het voor de lezer bijna alsof hij een aanwezige toeschouwer is. Op deze manier zit de lezer midden in het verhaal, waarbij de soms simpele beweegredenen van de personages overkomen als iets herkenbaars.

Het is een plezier om dit boek te lezen, omdat Russo’s verhaal bovenal over echte mensen gaat die problemen hebben die velen tot op zekere hoogte ervaren. Nergens verliest de auteur zichzelf in vals sentiment; hij blijft oprecht in de hele roman. Ondanks al die positieve punten blijft Schadevolle jaren wel een lange zit, waarin eigenlijk niet zoveel gebeurd. Het is het sterke realisme waardoor de roman bijna een sociologisch verslag is van hoe de plek waar iemand opgroeit en met wie hij dat doet, een persoon kunnen vormen. Dat is knap, maar kan er ook voor zorgen dat de roman als saai bestempeld wordt.