De Menselijke Komedie van Parijs

Eenmaal begonnen aan Parijzenaars, heeft de lezer geen andere keus dan Robb in zijn dwaaltochten door de Franse hoofdstad te volgen. Op meeslepende wijze legt hij de Parijse geschiedenis sinds de Franse Revolutie tot aan de onlusten in de banlieues bloot. In een twintigtal karakterschetsen van al dan niet beroemde Parijzenaars, belicht Robb zowel het alledaagse leven in Parijs als een select aantal historische gebeurtenissen. Zoals de werkelijke moordaanslag op De Gaulle, of de in scène gezette aanslag op Mitterand. De selectie is noodzakelijkerwijs beperkt, maar desonanks een verfrissende demonstratie van de stelling dat in Parijs iedere straatsteen een eigen, opwindende geschiedenis kent.

Doolhof
In veel opzichten lijkt Parijzenaars op het hoofdstuk over de fotograaf Marville. In een discussie van een serie foto’s genomen tussen 1865 en 1967 van de Place Saint-André-des-Arts vestigt hij de aandacht op dit kleine stuk Parijs als ‘een echte buurt, waar gewoonten en ambities rauwe schuurplekken en scheuren hebben achtergelaten’.

Het plein werd gefrequenteerd door zulke uiteenlopende figuren als Baudelaire, Maigret en Jack Kerouac, maar Robb heeft meer oog voor de toevallige voorbijgangers dan voor de roemrijke literatoren, politici, spionnen en andere beroemdheden die de stad heeft voortgebracht. En meer nog dan op deze al dan niet beruchte Parijzenaars vestigt hij de aandacht op de boulevards, monumenten, steegjes en gewelven die het toneel vormen van de in totaal twintig snapshotgeschiedenissen die tezamen Parijzenaars vormen.

Robb schetst het beeld van een stad waarin zelfs de meest doorgewinterde stedeling onherroepelijk zijn weg verliest. Dit was bijvoorbeeld het even hilarische als tragische lot van Marie-Antoinette: haar poging aan de guillotine te ontsnappen, verzandde slechts enkele meters voorbij de uitgang van de Tuilerieën. Maar ook de legendarische politiecommissaris Vidocq, die nochtans zijn als crimineel opgedane expertise in de misdaad te danken had aan zijn topografische kennis van de ruigste buurten in de stad, verdween uiteindelijk in het doolhof om slechts als inspiratie voor Simenons Maigret terug te keren.

Experimentele geschiedenis

Robb omschrijft zijn boek zelf als ‘een soort miniversie van de Menselijke Komedie van Parijs’, waarin hij verschillende perspectieven hanteert om het bijzondere en ongewone van de Parijse historie te belichten. Zijn vertelkunst is meesterlijk: ieder perspectief combineert hij met een bijpassend genre en schrijfstijl. Parijzenaars leest afwisselend als satire, detective, sociologische verhandeling en filmscript. Puriteinse historici zullen wellicht argwanend of met een opgeheven vinger wijzen naar de steeds vager wordende grens tussen fictie en non-fictie.

Maar hoewel Robbs visie op de lichtstad absoluut subjectief en suggestief is, ontbreekt het in zijn boek niet aan diepgravend en nauwkeurig historisch onderzoek. Hij is daarbij bovendien bijzonder openhartig over het feit dat het ‘vrijwel onmogelijk is de juistheid van deze en andere verhalen te scheiden van de massa’s geruchten en onjuiste inlichtingen die de ronde deden’. Parijzenaars is dan ook meer dan een reeks grappige, ontroerende en spannende verhalen. Het is ook een experiment in geschiedschrijving.

Wie Parijzenaars puur wil lezen voor zijn amusementswaarde moet dat vooral doen. Er valt meer dan genoeg te beleven. Wie daarnaast ook iets over de geschiedenis van Parijs wil leren kan er een belangrijkere les vinden dan de zoveelste analyse van de Franse Revolutie. De inherente onzekerheden en onvolledigheden van de Parijse historie zullen nooit volledig ontsloten worden. En dat is eigenlijk wel zo prettig.