Ontroerend leven

‘Nu ik bijna tachtig ben, zie ik mezelf soms van een afstandje, als een man die ik wel ken maar niet heel goed’, begint Updike het laatste verhaal uit de bundel. Van introspectie moet hij niets hebben, maar met de jaren komt de reflectie. Hij is verbanden gaan zien tussen het glas water waarmee hij zijn pillen tegen cholesterol en ontstekingen inneemt; het glas water dat hij als kind zonder ernaar te hoeven vragen in lunchrooms kreeg voorgezet; en de buizen die het water in die onvoorstelbaar grote buitenwereld vanuit een onzichtbaar reservoir direct in zijn glas klokte. ‘Het koper parelde van de condens terwijl jij wachtte tot het water koud genoeg was.’

Pleister op een wonde

Het proza is, dat mag duidelijk zijn, zo verschrikkelijk mooi dat het zelfs in de vertaling nog helder doorklinkt. Even originele als herkenbare gedachten, perfect afgemeten zinnen en pure poëzie: ‘Zijn verwarring ging steevast langzaam over in opluchting, waarna hij weer in slaap viel als een levende pleister op een wonde.’ Of Updike nu schrijft over de kerstverlichting die in één knip uitgaat of over het uitzicht op de afwezigheid van de Twin Towers, hij doet het met zoveel gevoel dat de lezer het beeld kan zien, horen en zelfs ruiken.

Als hij daar stond (…) was het net alsof de aanwezigheid van de torens, daar in de verte, een licht was dat een schaduw achter hem wierp, een zwakke schaduw, die niettemin onverbrekelijk met zijn aanwezigheid verbonden was – de prijs, zou je kunnen zeggen, van het feit dat hij nog in leven was.

De tranen van mijn vader is geen boek om snel te lezen, maar een om steeds weer in te bladeren. Het slaat niet in als een hamer maar kabbelt rustig voort met zijn scherpe inzichten en troostrijke perspectieven. Wat er ook gebeurt, Updike schrijft er hoop in, en de berusting dat alles goed is zoals het is.

Gekruiste dijbenen

In tegenstelling tot veel boeken over ouderdom, die zo opgesloten zitten in hun eigen, ‘wijze’ leefwereld dat ze jongeren vervelen, zal De tranen van mijn vader alle leeftijden aanspreken; het gaat niet om hoe oud je bent, maar om de herinneringen die je koestert, en de glazen water die je drinkt.

De hechte band van een kind met zijn moeder, geheime geliefden die elkaar na decennia weer ontmoeten of de erotiek van gekruiste dijbenen in een tennisrokje – Updike heeft niets onbeschreven gelaten. Uit de nauwkeurige woordkeuze en liefdevolle oog voor detail blijkt dat de verhalen hem aan het hart hebben gelegen. Met De tranen van mijn vader heeft Updike een eigen wereld geschapen, één die ontroert en verkleurt naarmate de tijd vergaat, misschien wat vergeeld, maar nog altijd even scherp in het geheugen gegrift.