Beetgenomen

Het wekt dan ook weinig verbazing: Fry’s debuutroman is een humoristisch boek. Fry vertelt een vermakelijk, vlot verhaal, grotendeels bestaand uit levendige dialogen. Uit zijn pen vloeit de een na de andere rake opmerking, vol van subtiel sarcasme. Als de hoofdpersoon een slokje goedkope wijn neemt beschrijft Healey zijn reactie als volgt:

‘Heel lekker’, zei Adrian terwijl hij goedkeurend nipte. ‘Ik vraag me af hoe ze die kat zo ver hebben gekregen om op de fles plaats te nemen’.

In de beste traditie van de Britse humor zie je het uitgestreken gezicht voor je waarmee dit wordt gezegd.

Slechts woorden

De leugenaar is echter vooral een leugenachtig boek. De grootste leugenaar is Adrian Healey, een Britse kostschoolganger die je meteen voor zich in weet te nemen. Achter zijn imago van geniale, manipulerende poseur schuilt niets meer en niets minder dan een geniale, manipulerende poseur. Met een klein hart, dat wel. Adrian is een romantisch leugenaar, een geniaal woordkunstenaar die zich uit onvrede met de wereld een kleurrijk bestaan bij elkaar liegt. Woorden als waarheid, liefde, vriendschap of trouw zijn voor hem niet meer dan woorden, leugens dus. In stilte is hij verliefd op de knappe, wat naïeve Hugo, maar hij weet dat op geen andere manier te uiten dan door spelletjes te spelen met de argeloze jongen. Adrian kan niet anders dan liegen, poses aannemen en fantastische verhalen opdissen. Onder alle aandacht die hij daarmee op zich weet te vestigen is hij eenzaam en kwetsbaar.

Als Adrian zijn kostschool verruilt voor Cambridge gaat hij door met waar hij mee bezig was. Met veel vernuft bespeelt hij ook hier zijn docenten en medeleerlingen. Maar op een dag gaat het mis. Hij moet langskomen bij professor Trefusis om een werkstuk te bespreken, in feite een oud tijdschriftartikel dat Adrian heeft overgeschreven. De vermanende woorden van professor Trefusis die je hier zou verwachten blijven echter uit. Trefusis heeft plannen met Adrian. Vanaf dat moment komt Adrian terecht in een gevaarlijke, leugenachtige wereld die zijn eigen kleine bedriegerijtjes ver te boven gaat.

Wending

Vanaf dit moment vertel ik niks meer. De clou van het boek zit hem namelijk in de verassende wendingen die volgen, waarin de bedriegers bedrogen worden, maar ook de lezer zelf een rad voor ogen wordt gedraaid. Aangekomen bij de laatste bladzijden voel je je gegarandeerd in de maling genomen. En dat kan zeker niet iedere zichzelf respecterende lezer waarderen.

Bedrogen

Een tijd geleden las ik in de Varagids een stukje over de film Fight Club. Is Fight Club onder Nederlandse jongeren toch wel één van de films die je gezien moet hebben, in de V.S schijnt de film minder populair te zijn. Veel Amerikaanse kijkers voelen zich alsof er met ze gesold is, als aan het eind van de film niets blijkt te zijn wat het leek. Ik denk dat deze kijkers zich bedrogen voelen omdat ze achteraf weinig tijd nemen om de subtiele signalen die naar de ontknoping vooruit wijzen te ontdekken. Als je wel die tijd neemt, en de film bij voorkeur nog een keer bekijkt, merk je dat het einde op een ingenieuze manier al in de eerste scènes wordt aangekondigd.
De Leugenaar heeft een niet minder spectaculair einde, maar prikkelt niet tot herlezen. Er zijn wel aanwijzingen voor de ontdekkingen die je op de laatste bladzijden doet, Fry heeft ze in aparte hoofdstukjes door het boek heen geplaatst. Ze vormen echter geen integraal onderdeel van het verhaal, en zijn zolang je nog niet bij de finale bent beland volstrekt betekenisloos. Achteraf kun je ze nog wel een keer lezen, maar het blijven zijlijntjes van het verhaal die alleen de echt fanatieke puzzelaars kunnen boeien. Aan het eind van De leugenaar voel je je dan ook voor de gek gehouden als een doorsnee Amerikaan.

De leugenaar is in veel opzichten wat je er van verwacht als je je verlaat op de tekst op de achterkant.

Link:

www.stephenfry.com/