Een leven met losse eindjes

Waarom klom Howard nogmaals in de pen om het verhaal dat vele trouwe lezers en lezeressen al kenden opnieuw op te schrijven, ditmaal zonder enkele opsmuk? In het voorwoord van het autobiografische boek Achteraf bezien geeft de destijds 79-jarige schrijfster aan dat ze een trage leerling is die een groot deel van haar leven heeft geleefd in de slipstream van haar ervaringen. Door diverse rampzalige situaties keer op keer te herhalen, begrijpt ze nu pas de boodschap achter deze ervaringen. Dat wil niet zeggen dat ze als een oude juffer allemaal levenslessen verkondigt voor haar lezerspubliek. Integendeel. Het is slechts de onverbloemde weergave van haar eigen onstuimige verleden, heden en toekomst(beeld) én alle personen die – groot of klein – een rol in haar leven speelden. En dit waren er nogal wat. Zelfs zoveel, dat ze een ware index heeft aangelegd, ‘De spelers’, waarin ze alle mensen die passeren in het boek voorstelt. Voor wie de bomen door het bos niet meer ziet, is dit een fijn geheugensteuntje.

Dus, wat voor sappige, ontroerende en spannende dingen heeft de vrouw, die bijna de honderd aantikte, allemaal meegemaakt? Voor degenen die bekend zijn met haar eerdere werk is het een feest der herkenning. Al snel wordt duidelijk dat één van de hoofdpersonages uit de vijfdelige reeks over de Cazalet-clan (te weten de boeken Lichte jaren, Aftellen, Verwarring, Bevrijding en Veranderingen) is gebaseerd op het leven van Howard. Het gaat om de oudste, knapste maar ook meest dramatische en zelfzuchtige Cazalet, Louise, die op 19-jarige leeftijd in het huwelijksbootje stapt met een veel oudere man.

In het echt trouwde Howard op eenzelfde leeftijd met de zoon van een ontdekkingsreiziger: Peter Scott. Een moederskindje in het kwadraat, als we Howard mogen geloven. Waar Scott werd vertroeteld door zijn moeder, werd Howard zelf tot op het bot bekritiseerd door haar moeder, die voorheen een balletdanseres was. Die bittere houding werd wellicht veroorzaakt door Howards vader, die zijn minnares verkoos boven zijn vrouw en een huis voor laatstgenoemde kocht zodat hij haar letterlijk buiten de deur kon stallen. Howard en haar twee broers werden thuis onderwezen en Howard had de ambitie om een grootse actrice te worden. Zover is het niet gekomen: de droom viel in duigen toen ze de ‘rol’ van echtgenote én moeder moest aannemen. Toen ze nog net geen twintig jaar was, beviel ze van haar dochter Nicola, die tot haar grote verdriet meer een vaderskindje bleek te zijn.

Meer schaduw dan zon

Helaas voor Howard heeft haar leven meer in het teken gestaan van verdriet dan van blijdschap. Erg toegewijd aan haar kleine gezin was Howard niet: na slechts vier huwelijksjaren verliet ze haar man om haar tijd te kunnen investeren in iets waar ze haar hart aan had verpand: het schrijverschap. Met The Beautiful Visit (1950), haar debuutroman die werd vertaald als Een heerlijke tijd, nam haar auteurschap een aanvang. Vertoont deze roman al autobiografische trekjes, haar tweede roman The long view (Welbeschouwd in het Nederlands) gaat over een lange terugblik op een roerig huwelijk en lijkt enigszins op een relaas over de misère die ze zelf ondervond als getrouwde vrouw. Na haar huwelijk kwamen en gingen de mannen. In 1955 kreeg ze een relatie met de schrijver Arthur Koestler die haar dwong om hun ongeboren kind te aborteren. In Achteraf bezien biecht Howard op dat ze de eerste drie maanden van haar zwangerschap moest uitzitten, voordat de baby kon worden weggehaald. Hun relatie was niet bestand tegen deze afgedwongen handeling en Howard hopte door naar de volgende affaire.

Opvallend is het feit dat Howard er niet voor terugdeinsde om de echtgenoten van haar vriendinnen te verleiden. Zo had ze een affaire met de dichters Laurie Lee en Cecil Day-Lewis, schrijvers Cyril Connolly en Kenneth Tynan én met haar collega, de journalist Robert Aickman. In 1958 ging ze een tweede, ongelukkig huwelijk aan met Jim Douglas-Henry. Hij staat niet bekend als haar laatste man: in 1965 stond ze voor de laatste keer voor het altaar, ditmaal met Kingsley Amis.

De liefde tussen de twee hield stand tot 1983. Hun relatie was serieus van aard, maar helaas voor Howard kon Amis geen afstand doen van zijn allergrootste liefde. Niet Hilary, zijn vorige vrouw, nee: de drank. In een brief aan Howard schreef hij openhartig dat het leven met Howard geen pretje was, maar dat het zonder haar ‘nog erger zou zijn’. Verre van een liefdesbrief en ook weinig overtuigend. Ze hield hem een keuze voor: stoppen met drinken of een echtscheiding. Het resulteerde uiteindelijk in het laatste. Ze betrok een woning in Camden Town, dat haar toch te rumoerig was en ze verruilde het voor een huis in Suffolk. Hier schreef ze haar meest bekende werken: de serie over The Cazalets, die ergens ook dienden als een eerbetoning aan én afrekening met haar eigen verleden. Op 2 januari 2014 stierf ze op 90-jarige leeftijd in haar eigen bed. En ondanks de kwaaltjes en de artritis heeft ze een – naar eigen zeggen – boeiend leven kunnen leiden. Tenminste, daar getuigen haar laatste woorden van, die aangeven hoe ze haar laatste jaren op aarde gespendeerd heeft:

‘Ik wil niet stil gaan leven, met weemoed en spijt als een natte deken om me heen geslagen. Ik wil de rest van mijn dagen een onderzoekend, nieuwsgierig en geïnteresseerd leven leiden.’

De voorganger van Downton Abbey

Mocht je Howard niet kennen, dan kun je je alsnog goed amuseren tijdens het lezen van het boek. Zelden lees je over zo’n interessant leven. Een leven vol onvervulde wensen, gerealiseerde ambities en overgoten met bittere tranen en kriebels door rondfladderende vlinders in de buik. Het is intrigerend dat het boek een zeker raakvlak heeft met de bekende serie Downton Abbey: een serie over een zeer vermogend huishouden met drie dochters (en dat voornamelijk verhaalt over de vele bedienden die onderin het huis wonen). Ook Howard groeide op in een rijk en Brits gezin. Dat heeft haar zeker een steuntje in de rug gegeven, maar ook op sommige momenten belemmerd, net als bij de drie dochters van Downton Abbey. Howard is boven alles ontzettend open over haar leven: van de jaren dat ze geen seks meer heeft gehad, na haar laatste huwelijk, tot aan haar diepste gedachteroerselen. Haar vergissingen zijn haar vaak duur komen te staan, zoals ze zelf zegt, daar heeft ze wel ‘min of meer’ voor betaald. Het is een behoorlijke eindrekening met een paar losse eindjes…