De dappere dochters van de beschermheilige

Geen woord schiet tekort

De historische Nino betrad 1684 jaar geleden voor het eerst Georgië en dat ging niet zonder slag of stoot. Een nieuwkomer, een vrouw zelfs, die in een door mannen bestuurd land een nieuw geloof komt prediken, kan rekenen op veel weerstand en een algemeen sluimerend gevoel van onveiligheid. Net als de door iedere Georgiër aanbeden beschermheilige, worden de vier dochters van Nino in het gelijknamige concert/toneelstuk geteisterd door het land dat ze liefhebben en dat hen tegelijkertijd onderdrukt. Je zou verwachten dat je voor sommige verschrikkingen woorden tekortkomt, maar gelukkig had Haratischwili woorden te over om te schrijven over haar geboorteland. Geïnspireerd door de thematiek uit Het Achtste Leven schreef Vera Morina een geheel nieuwe tekst voor Dochters van Nino.

Mama Nino

Het verhaal start met een dialoog die voor vele ouders herkenbaar is: de jonge Nino heeft een korte en bozige woordenwisseling met haar moeder, eveneens Nino geheten. Aanleiding voor de discussie is een DNA-test, in het kader van een schoolopdracht voor geschiedenis. Moeder Nino is afwijzend tegenover het verzoek van haar dochter om meer te vertellen over haar voorgeschiedenis. ‘Je kreeg te eten en te drinken, je kon op handbal en uitgaan tot midden in de nacht’, zegt ‘moeder Nino’. ‘Terwijl ik er twee banen op nahield om alles te kunnen betalen.’

Diezelfde voorgeschiedenis die de jonge Nino onthouden wordt, krijgt het publiek wél te zien. We duikelen terug in de geschiedenis en starten bij de oma van ‘moeder Nino’, Nino 1 (voor het gemak nummeren we iedere Nino). Klauwend in een grote hoop aarde die op het podium ligt, vertelt ze over haar land, dat de ‘hele wereld beslaat’. Haar wereld, beperkt tot dat ene land, is zo afgezonderd van alles en iedereen. De dictator dicteert zijn volk hoe het moet spreken tot elkaar, hoe het moet omgaan met alles wat vreemd en eigenaardig is (toeristen) en hoe het zijn dochters moet opvoeden. Van intellectuelen, zoals het schoolvriendinnetje van de dochter van Nino 1 (‘Nino 2’), moet men in dit land niets hebben. Dit meisje, Elona, en Nino 2, bezien de wereld vanuit een nieuwsgierige blik, die onmiddellijk eigenhandig vermorzeld wordt door Nino 1.

Onwetendheid

Nino 2 baart op haar beurt ook weer een dochter: Nino 3. Nino 2 weet uit eigen ervaring dat een gelukkig bestaan in haar thuisland niet mogelijk is en ze geeft haar dochter mee aan een soldaat, die een overzees avontuur aangaat om een nieuw leven te beginnen. Ontworteld uit het land van haar ‘voormoeders’, begint Nino 3 een leven in een nieuw thuisland. Ze heeft een biografie nodig om het zo felbegeerde paspoort te krijgen, maar ze weet niet wie ze is. Met die onwetendheid moet ze leren leven én het zal die onwetendheid zijn waarin haar dochter, Nino 4, later wil wroeten voor een opdracht voor school…

Vrouwelijke empowerment

Het spel van de actrices wordt op verscheidene manieren ondersteund: zowel door het decor met de vele stroboscopische lichten, afgezet tegen een achtergrond met doeken vol rotsachtige landschappen, als door de door Démira Jansen en Sharon Harman speciaal voor deze gelegenheid gecomponeerde muziek. Meteen schuilt daarin ook een groot jammerlijk feit: de zang van Jansen is niet altijd even goed te verstaan. Soms krijg je de indruk dat er ook wat Georgische woorden doorklinken in de Engelstalige klaagzangen, in dat geval zou de theaterbezoeker evengoed kunnen horen wat hij/zij zelf wil. De liedjes blijven beperkt tot het Engels en zijn prachtige intermezzo’s die het toneelspel even stilleggen. Het getuigt van empowerment dat alle samenwerkende lieden op het toneel een vrouwelijk geslacht hebben. Wat van ieder personage ook zo’n sterke vrouw maakt, is het feit dat ze op een aangrijpende wijze gehele monologen afsteken tegenover het publiek. Van dialogen is bijna geen sprake. Deze techniek, de monologue intérieur, is dé manier bij uitstek om de gedachtestroom van iedere protagonist weer te geven en het geeft ieder van hen een uniek stemgeluid.

Hoewel je aan het begin van de show start met een kennisachterstand en je nog vele open plekken bespeurt, wordt het verhaal stilaan begrijpelijker en daarmee ook indrukwekkender. Het samenspel tussen Jansen, Harman en de vier actrices komt ook steeds beter tot uitdrukking en wint gaandeweg alleen maar aan kracht. Het doet je opnieuw, na deze voorstelling, stilstaan bij al die belangrijke voormoeders uit je eigen geschiedenis.

Nog te zien tot zaterdag 20 mei 2023, Stadsschouwburg Nijmegen.